جمهوری کوردستان تحت ارادەی کورد تأسیس گردید، اما در نتیجەی همکاری مستقیم و غیرمستقیم غیرکورد سرنگون شد.
(بیانیەی دفتر سیاسی حزب دموکرات کوردستان بە مناسبت هفتاد و پنجمین سال روز تأسیس جمهوری کوردستان)
مردم مبارز کوردستان!
دوستان و شیفتگان مبارزەی کورد در کوردستان ایران!
اعضا و هواداران حزب دموکرات!
بە مناسبت ٢ بهمن‌ماە، هفتاد و پنجمین سالروز تأسیس جمهوری کوردستان بە نیابت از سوی کمیتەی مرکزی حزب دموکرات کوردستان، این روز بزرگ و شکوهمند را بە تودەهای مردم کورستان، خانوادە سرفراز شهدا، زندانیان سیاسی پیشمرگان جان بر کف، فعالان داخل کشور، کادرها و اعضای حزب دموکرات و کلیەی میهن‌پرستانی کە در طول سە ربع قرن بە هر نحوی از انحاء آنها تلاش کردەاند کە کاروان مبارزە در راە تحققق آرمانهای جمهوری کوردستان بە راە خود ادامە دهد، تبریک و تهنیت می‌گویم. همچنین درود‌های حق‌شناسانە و وفادارانەی خود را نثار روان پاک شهدای مشی جمهوری کوردستان، بەویژە رهبر و موسس جمهوری، پیشوا قاضی محمد می‌داریم کە با خرد و فداکاریی خود برجستەترین و زیباترین حرکت سیاسی تاریخ معاصر کورد را بە ثبت رساند.
تأسیس جمهوری کوردستان رویدادی نیست کە هر واقعەی دیگر روی دادە و گذشتە باشد، بلکە همچون کلیەی مقاطی کە در سرنوشت خلقها تاثیرات شگرفی بر جای گذارندەاند، آمدە تا در تاریخ زندە بماند و میراث سمبولیک و ذهنی بسیار دورتر و گستردەتری از زمان و مکان خود بە ارمغان آوردە است. علیرغم آنکە جنبش ملی کورد از سابقەی چند قرنی برخوردار بودە و خلق کورد پس از سرنگونی جمهوری کوردستان نیز نهضت‌ها و قیام‌های دیگری را در راە رهائی و ایجاد قوارەی آزادی برای خود بە راە انداختە است، اما جمهوری کوردستان آن رویداد تاریخی کورد است کە بیش از هر رویداد دیگری همە آحاد کورد درخصوص ارزش و تأثیرات سیاسی و هویتی آن اتفاق نظیر دارند و کوردهای هر چهار بخش کوردستان بدون هیچ اختلاف و مناقشەای آن را از آن خود می‌دانند.
اگر جمهوری کوردستان در چنین جایگاە و پایگاە مهم و ویژەای در شناسنامەی سیاسی و حافظەای جمعی ملت کورد برخوردار است، تنها بدین دلیل نیست جمهوری کوردستان نخستین و در واقع تنها تجربەی سیاسی کورد است کە طی آن خلق کورد و هدف حکومت‌داری خود را بەعینە تحقق بخشیدە و کوردهای دیگر بخش‌ها نیز در تاسیس و حراست از آن سهیم بودند، بلکە در عین حال بە این علت است کە جمهوری کوردستان متبکر و تثبیت مجموعە اقدامات و سمبلهای ملی نظیر رسمیت بخشیدن بە زبان کوردی و سرود و پرچم و پیشمرگ است کە امروز نماد و نشان مشترک همەی ملت کورد بە شمار می‌روند. از سوی دیگر، جمهوری کوردستان بەعنوان برجستەترین کانون تمرکز پتانسیل پیوستگی‌های مرتبط با مسألە کورد خصلت‌ها و ویژگی‌های بسیاری بە ناسیونالیسم کورد بخشیدە و در پرتو حزب دموکرات کوردستان و شخصیت والا و از خود گذشتەی پیشوا همیشە جاوید، یک فرهنگ سیاسی و نمونەای از ارادە ملی را برای نسل‌های بعدی خلقمان بە میراث گذاردە کە برای همەی کوردها منشأ الهام و قابل ستایش است.
درخصوص تجارب و دستاوردهای جمهوری کوردستان بسیار گفتە و نوشتە شدە است. رهبران حزب دموکرات و درصدر آنها زندە یاد پیشوا بخوبی از سرنوشت جنبشهای کورد در گذشتە و پیامدهای طغیان کوردها در محیط‌های تحت سلطەی حاکمیت‌های مستبد و خودکامە اطلاع داشتند. آنها همچنین می‌دانستند کە ڤابزارهای ذهنی و عینی موجود جهت تحقق پروژەی عزت‌طلبانەی کورد در زمان و مکان آن دوران بسیار محدود است. اما با ایمان بە مشروعیت حق کوردها درخصوص در دست گرفتن سرنوشت خویش و با اطلاع از فرصت بداخلی و بین‌المللی در آن زمان برای کوردها در ایران فراهم گشتە بود، با اعتماد بە نفس کامل دست بکار شدە و تأسیس جمهوری کوردستان را طی تشریفاتی شایستەی استقلال خلقهاست، اعلام کردند.
رهبران حزب دموکرات و جمهوری کوردستان در عین حال و معادلات خارجی خود در ایران و جهان خارج تعامل می‌کردند. از سویی آرزو و اداردەی استقلال‌طلبانە در گفتمان و فضای عمومی جمهوری کوردستان برجستە و آشکار بود، اما رهبران جمهوری کوردستان می‌دانستند کە در صورت لزوم باید حاضر باشد در راە تحقق چیزی تلاش نمایند کە در آن زمان برای کوردها عملی و ممکن است. از سوی دیگر خصلت ترقیخواهانەی جمهوری در مرام و اقدامات آن بە خوبی نمایان بود، اما بدلیل ضرورتهای مربوط بە ثبات و حراست از جمهوری اسلامی، می‌بایست زیربنای سنتی جامعەی آن دوران کوردستان مدنظر قرار دادە شدە و رویای طبقاطی برای آن مقطع بسیار رادیکال نباشد.
اما گذشتە از اینها، عملکرد جمهوری کوردستان از بدو تأسیس تا سرنگونی، هم در برنامە‌ریزی و هم در اجرا، ایدئالیستی و بلندپروازانە بود. جمهوری کوردستان ضمن آنکە پیش از هر چیز بە مفهوم اثبات سیاسی کورد در برابر خارج بود در عین حال بخش اعظم نیرو و انرژی خود را صرف فعالیت درخصوص خویش و بستر داخلی ساختە بود و همان اندازە سیاست‌ورزی می‌کرد، بە کار در زمینەی فرهنگ و فرهنگ‌سازی همت گماردە بود. جمهوری کوردستان نخستین تجربەی مدرن کورد بود کە در آن مبنای وفاداری سیاسی، فلسفەی هموطنی بود و همزمان با ایجاد بنیادهای حاکمیت ملی، مروج ارزشهای هویت‌طلبی منزە کوردی و و تمدن و گذشت پذیرش و تنوعات درون جامعە و همبستگی مردم و نخبگان سیاسی بود.
اگر کارنامەی جمهوری کوردستان از لحاظ ذهنی حاوی دستادوردها و نکات بسیار است پس از گذشت هففاد و پنج سال، همچون تاریخ مستمر و میراثی زندە کماکان می‌درخشد، از لحاظ عینی دارای نقاط ضعفی نیز هست کە هر کدام از آنها بە نحوی زمینەی آن را فراهم ساختند تا جمهوری در نهایت قادر بە مقاومت در مقابل زورمداری قدرت حاکم بند و بستهای بین‌المللی نباشد. اگر بسیاری از این کمبودها نظیر کوتاهی‌مدت و عدم تجربەی لازم و ضعف زیربنای دولت‌سازی و حکمرانی جمهوری از اهمیت ویژەای برخوردارند. برخی مسائل دیگر نظیر مرزبندی جغرافیایی، نبود عمق استراتژیک سنگینی موضوع و سرنوشت جمهوری آذربایجان بر جمهوری کوردستان ضعیت و عدم دوام توجە و حمایت خارجی و نبود یک نیروی مجهز و منسجم ملی کە بتواند از جمهوری در مقابل یورش و نتیجەی توافقات شوم دفاع نماید، سرنوشت سازتر بودند. در واقع جمهوری کوردستان تحت ادارەی کورد تأسیس گردید، اما در نتیجەی همکاری مستقیم و غیرمستقیم غیر کورد سرنگون شد.
تجربەی و سرمایەی سمبلیک جمهوری کوردستان تنها در ارزش تاریخی آن خلاصە نمی‌شود، بلکە برای حال و آیندە جنبش کورد بویژە در کوردستان الهام بخش و راضی است. در شرایطی کە خلق کورد در راە رسیدن بە حقوق و آمالهایش کماکان خصومت خارجی و چالش‌های قدیمی و جدید خود مواجە است، سال اصلی اما آن است کە چە باید کرد تا چنین تجربەی بار دیگر تکرار شود و اگر دوبارە چنین فرصتی برای کوردهای ایران فراهم گردید، این خلق تا چە حد توان و آمادگی آن را دارد تا فرصت را از دست ندهد و چنان قوارەی آزادی برای خودش فراهم سازد کە نظیر تنها جمهوری کورد و ناکامی مواجە نگردد!
چنین توانمندی و آمادگی تنها هنگامی تامین می‌گردد کە نیروهای سیاسی کوردستان ایران در گفتمان و دیدگاەهای سیاسی و عملکرد و فعالیت عملی‌شان مبارزە را آنقدر میدانی و بروز نمایند کە کوردستان ایران بر روی نقشەی مصالح سیاسی ایران و منطقە بە فاکتوری تبدیل گردد کە حاکمیت مرکزی و جهان خارج دیگر بیش از این نتوانند نسبت بە آن بی‌توجی نمایند. در این راستا نیز تنوعات در جامعەی سیاسی و مدنی کوردستان ایران بر جای آن کە بە عامل ایجاد شکاف و انشقاق تبدیل شوند باید بە منشأ یک نیروی گستردە و تمام شمول جهت استقرار و حراست ارضی از یک حاکمیت ملی کە بر مبنای حمایت و پذیرش کلیەی تنوعات درون جامعەی کوردستان و کنترل خاک و منابع آن و لابیگری داهینانەی سیاسی و حقوقی و دیپلماتیک استوار باشد بدل گردد.
جمهوری کوردستان سمبل و دستاورد همەی ملت کورد است، اما افتخار تأسیس جمهوری پیش از همە بە حزب دموکرات باز می‌گردد بە همین دلیل انتظار مردم کوردستان جهت علم کردن و عملی ساختن پیام جمهوری در کوردستان ایران پیش از همە متوجە حزب دموکرات است. سە ربع قرن پس از تأسیس جمهوری کوردستان حزب دموکرات کوردستان بە مسئولیت سنگین و مقدسی کە در این رابطە بر دوش آن نهادە شدە واقف است، بویژە در شرایط فعلی کە علیرغم تداوم موانع و مشکلات اوضاع بحرانی حاکم بر جامعەی ایران و منفور شدن بیش از پیش جمهوری اسلامی دورنمای معضلات انباشتە شدەی این رژیم و جامعەی بین‌المللی، نوید بخش ایجاد فرصت و تحول در اوضاع و احوال حاضر است.
حزب دموکرات کوردستان با امید راسخ بە تحقق آرمانهای جمهوری کوردستان یکابار دیگر با مردم کوردستان و روان پاک شهدا تجدید عهد می‌نماید کە تا رسیدن بە پیروزی قاطعانە بە دین راە ادامە دادە و مسئولانە امانتدار میراث و رسالت جمهوری کوردستان و پیشوای شهیدش خواهد بود.
حزب دموکرات کوردستان
دفتر سیاسی
٢ بمهن‌ماە ١٣٩٩ خورشیدی
٢١ ژانویەی ٢٠٢١ میلادی
