بعد از شروع قیامها در کشور، جای آن دارد که نگاهی داشته باشیم به نقش زنان طی اعتراضات مستمر در ایران.
منابعی که میتوان به آنها اتکا کرد، ویدئوهای ضبط شده از این تجمعات و شمارش دقیق افراد در اعتراضات کوچک و تعمیم آن به کلیت این اعتراضات است.
با بررسی کلیپهای منتشر شده از اعتراضات سالهای 96و 98 و اعتراضات اخیر مشاهده میشود، صدای دختران در بسیاری از آنها بهصورت رسایی شنیده میشود. ویدئوهایی بسیاری هم موجود است که راوی و ضبط کننده آنها زنان هستند.
نمونههای اخیر از دختران و زنانی که در این سالها خبرساز شدهاند، نشان میدهد که آنها برای بازیابی نه فقط حقوق زنان بلکه حقوق تمامی افراد جامعه کوشیدهاند؛
از سوی دیگر با توجه به اینکه اکثر فیلمها و ویدئوها نقش محوری بودن زنان در این اعتراضات مشهود و کتمان این نقش دشوار و لاجرم راهی جز اعتراف بدان نیست.
در قیام آبان ۹۸، انسانها فراتر از جنس و مسائل جنسیتی، برای هدفی مشترک به نام آزادی قیام کردند. این جنبشها با سرکوب، دستگیری و قتل مردم آرام نخواهد شد. بدین دلیل که زن و مرد برخاستهاند تا آزادی خود را از رژیم ولایت فقیه بازستانند و زنان در این قیام محرز نقش رهبری این اعتراضات را داشته و خواهند داشت و این انقلاب را به پیروزی خواهند رساند.
نقش فعال زنان در اعتراضات سالهای اخیر بهویژه در اعتراضات سراسری آبان۹۸ بسیار چشمگیر بود. این فعالیت در شرایطی بوقوع پیوست که سیاست زنستیزانه رژیم در ۴دهه گذشته همواره بر این پایه استوار بود که زنان را از صحنه اجتماع به ویژه از صحنه مبارزه علیه حاکمیت به کنج خانهها بازگرداند.
سران رژیم با تکیه به نهادهای سرکوب زنان، انواع فشارهای روانی و تهدید و ممنوعیت بر زنان بر این باور بودند، میتوانند زنان را به تسلیم شدن واردارند. اما برخلاف چنین طرز تفکر بیهودهایی، زنان نه تنها مرعوب این اقدامات سرکوبگرانه نشدند بلکه در قیامهای سالهای گذشته و امروزه هم یا در کنار و دوشادوش مردان بودند یا در بسیاری موارد پیشاپیش مردان در نبرد و جانفشانی بودند. زنان شجاعی که در مقابل ظلم و ستم ولایت حاکمه ایستادگی و جان خود را از دست دادند.
در اعتراضات سراسری آبان۹۸ زنانی پا به میدان گذاشتند که با جانباختن تعدادی از آنان به جهانیان نشان دادند که هیچ نیرویی را حتی قدرت مطلق حاکم بر ایران شبزده نیز توان مقابله با توان و اراده زنان را ندارد.
این حضور چشمگیر تنها به آبان ماه ختم نشد در تمامی حرکات و اعتراضات دانشجویی، کارگری، معلمان و بازنشستگان و سایر اعتراضات اقشار مختلف مردم این حضور فعال به چشم میخورد.
شکلگیری اعتراضات خیابانی ماههای اخیر در ایران بازهم بسیاری از شهروندان را به خیابانها کشاند تا علیه دستگاه سیاسی حاکم فریاد اعتراض به ظلم و بیدادگری سر دهند. صداهای مختلفی در شبکههای اجتماعی این اعتراضات را روایت یا تحلیل کردند. یکی از محورهای آنچه گفته و نوشته شد، مساله شرکت شگفتانگیز زنان در اعتراضات خیابانی است.
حضور زنان معترض در خیابانهای ایران سابقهای طولانی دارد. دست کم در سالهای اخیر زنان همیشه بخشی از اجتماعات اعتراضی را تشکیل دادهاند. اما بهنظر میرسد لحن شگفتی و تحسین زنان بهخیابان آمده و تعریف از حضور شجاعانه آنها بر جای خود باقی است. تکرار این نوع نگاه که به صورت پیشفرض مثبت تلقی میشود، میتواند بهانهای برای بازنگری آن باشد.
مطالبات زنان به عنوان نیمی از جمعیت حال حاضر کشور بخشی از مطالبات مردمی است. بسیاری از این مطالبات به تبعیضهای جنسیتی و تلاش نهادهای رژیم ایران برای بهخانه بازگرداندن زنان بر میگردد. در شرایطی که تبعیضهای جنسیتی مردان و زنان را باهم درگیر میکند، نظام مردسالار تلاش میکند نقش مردان را در بروز مشکلات ناشی از تبعیضهای جنسیتی و سکسیسم پاک یا از آن چشم پوشی کند. در نتیجه مسائلی مانند حجاب اجباری، ممنوعیت ورود به ورزشگاهها، ممنوعیت دسترسی زنان به مناصب قدرت سیاسی، خشونت علیه زنان، تبعیض، آزار و سوءاستفاده جنسی در محیطهای کاری، آزار جنسی در خیابان، ظلم به زنان از طریق تفویض نقش مادری و خانهنشینی، تحمیل سیاستهای جمعیتی و بارداری، تحمیل وابستگی اقتصادی به مردان و… مسائل زنان خوانده شده و حل آنها به زنان واگذار میشود و مطالبات ناشی از آنها از مطالبات عمومی جدا میشود.
یک سوی دیگر حضور زنان در اعتراضات عمومی، طرح مسائل منسوب به زنان بهعنوان مسائل عمومی و پیگیری مطالبات زنان در قالب مطالبات عمومی است.
هدف از این مرور کوتاه، دست یافتن به دیدی در رابطه با نقش زنان در قیامها و اعتراضات طی سالهای گذشتە و امروز میباشد. آنها همه جا در اعتراضات همه اقشار حضور دارند و به عنوان نیروی محرک عمل میکنند.
زنان به خوبی دریافتهاند که گرچه حرکات آنها در جهت تحقق آرمانهایشان بسیار موثر و زمینهساز تغییرات مثبت در زندگی آنهاست. اما اگر این حرکات به حرکات دسته جمعی تبدیل گردد، آغازگر فصل نوینی در تحولات تاریخی کشور خواهد شد.