اشارە: دبیرکل حزب دموکرات کوردستان در تازەترین مصاحبەی خود با کوردکانال بە تشریح سیاست، تحلیل و دیدگاە حزب در خصوص مسائل روز ایران و کوردستان پرداختەاند. “کوردستان” چکیدەی این گفتگو را برای خوانندگان خود باز نشر میسازد.
کاک خالد طی چند روز اخیر دهمین نشست کمیتەی مرکزی منتخب کنگرەی ١٧ حزب دموکرات برگزار شد. تحلیل شرایط ایران یکی از بخشهای برنامەی کار این نشست بود. ارزیابی کمیتەی مرکزی از شرایط کنونی ایران چە بود؟
کمیتەی مرکزی بر این باور بود برای آنکە تعریف دقیقی از شرایط ایران داشتە باشیم باید با تبیین برخی از فاکتورها و مؤلفەهای دخیل در این معادلە بە ارزیابی وضعیت کنونی کشور پرداختە و برای آیندە نقشە و برنامە داشتە باشیم. در گام نخست ما وضعیت حاکمیت را مورد تحلیل و بررسی قرار دادیم. میبینیم کە پس از نزدیک بە ١١٥ روز از آغاز بە کار رئیسی، اعتراضات مردم روز بەروز گسترش یافتە و در اشکال متفاوت و گوناگون نمایان میشوند. در خصوص تحلیل وضعیت کوردستان نیز بار دیگر تصریح کردیم، شعور سیاسی و احساس ملی بطور فزایندەای گسترش یافتە و از این نظر بە مبارزەی خلقمان میبالیم. اینها محورهای عمدەی ارزیابی نشست کمیتەی مرکزی حزب بودند کە اعضای رهبری دیدگاەهای خود پیرامون آنها را ابراز داشتە و با ترسیم دورنمایی از وظایف، دفتر سیاسی را مامور پیگیری این مباحث کردند.
کابینەی رئیسی با یکدست کردن و نظامی نمودن هرچە بیشتر حاکمیت کشور را بە کدام سو میبرد؟ وظیفەی اپوزیسیون و احزاب کوردی در این شرایط چیست؟
بطور عام این خصلت و سرشت انقلابهاست. زمانی کە انقلابی روی میدهد مردم بە انقلابیها روی میآورند. در ایران جبهەی خمینی و شیعە و اسلام شیعی بطور گستردەای بە پیش رفت و بسیاری از مردم با آن هماوا شدند. سپس بەتدریج مردم از آنان فاصلە گرفتند و حاکمیت تلاش میکرد بە نام مردمی کە انقلاب کردەبودند قدرت را یکدستتر کند. بە مرور زمان انقلاب و عاطفە تابع شرایطی است کە در آن پاسخگویی و بازخواست اندک است و کسانی کە شعار سر میدهند تا حدود زیادی میدان را در دست میگیرند. ولی سپس زمانیکە مسألەی ادارە کشور مطرح میشود، باید کشوری با همەی احتیاجات ادارە شود و در این وضعیت است کە مشکلات آغاز میشوند. میتوان گفت از آن روز است حلقەی رهبران جمهوری اسلامی علیە مردم تنگتر میشود. موسوی، رفسنجانی، خاتمی، احمدینژاد و روحانی میآیند و میروند و همەی آنها رئیس جمهور این رژیم بودند؛ پس از مدتی از سوی حاکمیت کە خامنەای سمت و سوی آن را تعیین میکند ترد بە حاشیە راندە میشوند. با این اوصاف اینبار رهبری نظام بە این نتیجە رسید کە این مشکلات را از دوش خود بردارد، بدین سان با انتصاب رئیسی، دولت، مجلس، رهبری و دیگر ارگانهای حکومت در یک حلقە قرار گرفتند و میتوان گفت حاکمیت بیش از هر زمانی یکدستتر گشت. اینک بخش زیادی از رهبران و کارگزاران رژیم نیز منتقد تند نظام هستند و روز بە روز هواداران نظام کاهش مییابد و بر تعداد مخالفان افزودە میشود.
بدون تردید یکی از دلایل تداوم حیات این رژیم بە تفرقە و عدم انسجام اپوزیسیون ایرانی و کوردی برمیگردد. شما هموارە چە با نگاە انتقادی و چە با پیشنهاد لزوم اپوزیسیون کارا، آلترناتیو و بدیل جمهوری اسلامی را مطرح کردید، از دید حزب دموکرات کوردستان بهترین آلترناتیو برای جمهوری اسلامی چیست؟
پیشتر این را بگویم آنچە کە در دورەی کنونی کە بدان سوسیالمیدیا و شبکەهای اجتماعی میگویند، نقش بسزایی دارند در تبلیغات علیە جمهوری اسلامی. این رژیم دەها شبکەی رسانەای و مدیایی دارد و هزینەی هنگفتی صرف میکند، هرچند برای مردم ایران نیست و تمامی آن برای اهداف ایدئولوژیک رژیم و صدور انقلاب است، با این حال قادر بە مقابلە با سوسیال میدیای قدرتمند اپوریسیون نیست. در داخل کشور نیز نارضایتیها گستردە و گوناگون است، مردم بطور فزایندەای پا بە میدان مبارزە میگذارند و عامشمول شدەاست. میخواهم بگویم اینک اکثریت تودەهای مردم علیە این حاکمیت هستند، بە خیابانها میآیند، تظاهرات میکنند و باتوجە بە سیاست سرکوب رژیم هزینەی گزافی برای این مبارزە میدهند. این شرایط میتواند با این روال ادامە یابد، اما یک نظام سیاسی تنها با توجە بە نارضایتی و ضدیت مردم سرنگون نمیشود و سرنگونی یک نظام سیاسی مستلزم وجود آلترناتیو است. مشکل اصلی در ایران این نیست کە مردم مبارزە نمیکنند، مردم در میدان هستند و هزینەهای زیادی نیز دادەاند، مسألە در شرایط کنونی اپوزیسیون است. ماهیت جمهوری اسلامی روشن است و وجود خود را در سرکوب و قتلعام میبیند و این سیاست تودەهای مردم را بە سوی اپوریسیون سوق میدهد. لیکن این اپوزیسیونها تا کنون نتوانستەاند آلترناتیو و بدیلی برای جمهوری اسلامی ایجاد کنند. حزب دموکرات کوردستان بر این باور است اینک بیش از هر زمانی وجود آلترناتیو ضروریاست. جامعەی جهانی بسان ما بە جمهوری اسلامی نمینگرد، آنان اهل ایران نیستند، آنان ایران را از منظر مصالح اقتصادی و سیاست کلان امنیتی خود ارزیابی میکنند و بدینسان با این رژیم تعامل میکنند. برای آنکە جامعەی جهانی نوع نگرش خود را با جمهوری اسلامی تغییر دهد، باید جایگزین جمهوری اسلامی در جبهەی مخالفان این رژیم ایجاد شود؛ حال این کمبود با چە چیزی برطرف میشود؟ با نزدیکی اپوزیسیون جمهوری اسلامی. وقتی در مورد اپوزیسیون جمهوری اسلامی سخن میگوییم، مایلم بر این نکتە تأکید کنم کە از دیدگاە ما بزرگترین اپوزیسیون جمهوری اسلامی در داخل کشور و حداقل و معدود مخالفان جمهوری اسلامی در داخل کشور هستند. این حداقل و معدود هر چند در رسانەهای فارسیزبان بسیار دیدە میشوند، ولی متأسفانە کم و بیش بسان اپوزیسیون رسانەای شکل گرفتەاند؛ راە حل چیست؟ راە حل این است کە در گفتار و کردار رو بە مردم ایران چیزی بگوییم و موضعی بگیریم کە مردم را امیدوار نماید.
در این بخش کە بە کوردها مربوط است، مسألەی کورد تنها سرنگونی جمهوری اسلامی نیست، بلکە چگونگی این حقوق دموکراتیک و ملی است کە باید دیگران آن را بپذیرند؛ با این حال میبینیم بخش زیادی از اپوزیسیون در قبال مسألەی کورد اینک همان نگرشی را دارند کە جمهوری اسلامی دارد، مشکل چیست؟ آیا طرفهای کورد نتوانستەاند در سطح اپوزیسیون حقوق خود را بقبولانند؟ حتی بگونەی خجلی و شرمگینی در خواستهای اپوزیسیون کورد مشهود است؛ چرا چنین است؟
ما بسان حزب دموکرات کوردستان در درجەی اول در مورد مسائل کوردستان و همکاری و هماهنگی با احزاب کوردی و سپس تماس و توافق با احزاب و سازمانهای ایرانی سیاست ما این بودە کە بە امر هماهنگی، تفاهم و توافق کمک نماییم؛ انصافأ حزب دموکرات در این راستا مسئولانە عمل کردەاست، بویژە در مراحل بعد از انقلاب خلقهای ایران، شهید دکتر قاسملو بواقع پیشتاز و شخصیت بارز این عرصە از سیاست، دیپلماسی و گفتگو بود. اپوزیسیون ایران خاطرەی خوبی از حزب دموکرات کوردستان دارند، این خاطرەی خوب بخشی از تاریخ بودە و ما آن را یادآوری میکنیم، اما نمیتوانیم همیشە بە آن اتکا کنیم و باید سیاست ما بر مبنای مسائل روز باشد. خوشبختانە کوردستان علیە جمهوری اسلامی بە نسبت اپوزیسیون این رژیم روز بە روز بیشتر در متن است. مبارزەی سیاسی، اجتماعی، مدنی، فرهنگی، زیستمحیطی و زبانی و حضور گستردەی مردم بە مناسبتهای سیاسی و تاریخی آمادگی زیادی در کوردستان و در میان همەی اقشار و طبقات ایجاد کردەاست. این بزرگترین ماتریال ما و اپوزیسیون کورد علیە جمهوری اسلامی است و در همان حال خطاب بە اپوزیسیون ایرانی و مردم در داخل کشور میگوییم این کوردستان است با احزابش و با مردمی کە پشتیبان این احزاب هستند و با حقوق و مطالباتی کە در راستای تحقق آن میکوشند. جمعیت کوردستان حدود ١٠ میلیون تن است و این مردم حقطلب اگر بە حقوق خود دست نیابند، چە درر دورەی این حکومت کە احتمال آن اندک است و چە در حکومت آیندە، مبارزە در این راستا ادامە خواهد یافت؛ لذا کوردستان فاکتوری است کە باید در ایران کنونی و همچنین در ترسیم ایران در آیندە، مد نظر قرار گیرد.
حزب دموکرات کوردستان در تازەترین کنگرەی خود بر این باور بودە کە فدرالیسم میتواند راەحل مسألەی کورد و سایر ملل در ایران باشد. ما میگوییم بر مبنای مشارکت، تفاهم و قبول یکدیگر، هیچ طرفی بە حاشیە راندەنشود و ایران را باهم ادارە کنیم.بە مخالفان جمهوری اسلامی گفتەایم این امر با تفاهم و سازش امکانپذیر است. ما این را بە دموکراسیای نمیسپاریم کە در آن ما اقلیت و آنها اکثریت باشند. نخست ما برسر برخی مبانی و قوانین توافق میکنیم کە هیچ کسی نتواند آن را منحل نماید؛ دوم ما باصراحت بە همەی طرفها میگوییم در کوردستان خوشبختانە بسیاری از مردم سیاستهای حزب دموکرات را قبول دارند؛ مردم در کوردستان بەستوە آمدە و از من انتقاد میکنند، از حزب دموکرات انتقاد میکنند و میگویند شما برای کسب خودمختاری میکوشید، پاسخی بە شما نمیدهند، در مورد فدرالیسم سخن میگویید پاسخی ندارید، با اپوزیسیون ایرانی بسیار با حوصلە برخورد میکنید باز هم جواب شما را نمیدهند، بنابراین اگر چنین پیش برود باید گفت دیدگاە نیرومندی در کوردستان ایران وجود دارد کە خواستار حکومت مستقل کوردی است. این دیدگاە میگوید چنین پیداست ایرانیها نمیخواهند بەهیچوجه با ما مدارا کنند. اگر چنین است فعالیت و مبارزەی ما هیچ نتیجەای در بر نخواهد داشت، لذا حق مسلم ماست، حق این ملت است در اندیشەی آیندەی مستقل خود باشد. البتە این سیاست کنونی ما نیست، اما میخواهم بگویم چنین دیدگاهی هست و بسیار نیرومند میباشد. ما در دیدارهایمان گفتەایم کە تابع اصول و مصوبات کنگرەهای خودمان هستیم و آنچە با اپوزیسیون ایرانی مطرح کردیم و اظهار داشتیم بر اساس مصوبات کنگرەی حزب بودە و بە موازات آن حرکت کردیم. اما در کوردستان ایران شاید مردم از این دیدگاە خستە شدەباشند. خستە شدن بە بدین معنی کە از حزب دموکرات ناراضی باشند، مردم کوردستان حزب دموکرات را دوست دارند، این حزب دارای قدمت است، رهبرانی داشتە کە در راە مردم شهید شدەاند، حزب دموکرات در راستای احقاق حقوق مردم کوردستان هزاران شهید دادەاست؛ اما مردم بە ما میگویند شما در تعامل با اپوزیسیون بیش از حد خوصلە بەخرج دادید. لذا آنچە اینک در کوردستان ایران مشهود است جنبشی حقطلبانە و هویتمحور و ملی است کە در برنامەی حزب دموکرات کوردستان موجود است.حزب دموکرات در برنامەی خود در مورد حق تعیین سرنوشت سخن گفتە است. اما در خصوص چگونگی تحلیل این حق و با توجە بە حقوق سایر ملتهای ایران، در شرایط کنونی نظام فدرالی را ترجیح میدهیم. ما در کنگرەی ١٦ اعلام کردیم اگر جواب ما را ندادند و برای آیندەی ایران حاضر بە توافق نباشند و حاکمیت و اپوزیسیون حقوق و خواستهای ما را انکار کنند، حق ملت کورد است بە رفراندم روی آورد. این ملت دەها سال مبارزە کردە و تمامی متدهای مبارزە را آزمودە و هموارە تأکید کردە کە میخواهد از طریق مسالمتآمیز و مذاکرە حقوق خود را کسب نماید، اما اگر پاسخی نگرفت بەناچار راەهای دیگری را در پیش خواهد گرفت.
کاک خالد حزب دموکرات و مسألەی کورد برای آیندەی ایران فرصت است یا تهدید؟
همچنانکە گفتم کورد در ایران قریب بە هشت دهە است کە برای دموکراسی، آزادی و حقوق خود مبارزە میکند. حزب دموکرات نیز حزبی مردمی شامل همەی اقشار و طبقات،لهجەها،ادیان و مذاهب جامعە است. دست حزب ما باز است و ظرفیت پذیرش همە تنوعات جامعە را داریم، لذا مبارزە و فعالیت ما همەجانبە و فراگیر است و جهت اساسی و عمدەی مبارزەی ما جنبش در داخل کشور است. فریاد مردم کوردستان علیە جمهوری اسلامی رسا و پشتیبان نیرومند حزب دموکرات است. کوردستان جایی است کە پیام میدهد بە جهان خارج کە اگر در فکر آیندەی ایران هستید بدون احتساب کوردستان، این کشور ثبات و امنیت را نخواهد دید. اما همچنانکە گفتید مسألە این است کوردستان فرصت است یا تهدید؟ کوردستان فرصت است نە تهدید،چرا؟در برنامەی حزب دموکرات کوردستان حقوق بشر و منشورهای سازمان ملل متحد مورد تقدیر قرار گرفتە و ضرورت گسترش دموکراسی و تحقق مبانی حقوق انسانها و جامعە بطور کلی آمدەاست. تمامی خواستها و مطالبات ما با پرنسیپها و ارزشهای جهانشمول همخوان است و در یک چارچوب جای میگیرند. ما شاهد بودیم در عراق کوردستان عراق مجال و فرصت بود برای تشکیل دوبارەی این کشور . عراق بدون کوردستان ایجاد نمیگردید؛ در سوریە نیز چنین است؛ ترکیە نیز در آیندە باید این راە را در پیش گیرد. بنابراین کوردستان ایران برای آیندەی ایران یک فرصت است و اگر ایرانیها از این فرصت استفادە نکنند، مرتکب اشتباە بزرگی میشوند.
کاک خالد طی این مدت دو موضوع مهم بوقوع پیوست، ادامەی تهدید احزاب کوردستانی از سوی سپاە پاسداران و همچنین چند روز پیش رئیس اقلیم کوردستان آقای نچیروان بارزانی در مورد چگونگی حل مسألەی کورد در کشورهایی کە بخشهای کوردستان را در اختیار دارند سخنانی اظهار داشت، تحلیل شما در این مورد چیست؟
بخشی از سیاست جمهوری اسلامی سیاست تهدید است، در داخل و خارج از کشور مردم را مرعوب مینماید، در قبال حزب دموکرات و جنبش ملت کورد این تهدیدات را عملی کردە، از ترور رهبران، کادرها و پیشمرگان گرفتە تا رویداد خونین شب یلدا و دست آخر موشکباران قلعەی دموکرات. اما امر واقع نشان دادە با تهدید و ترور و سرکوب، جنبش ملت کورد بە زانو درنخواهد آمد و حزب دموکرات نیز خوشبختانە در میدان مبارزە استوار و نیرومند باقی ماندەاست. لذا زبان تهدید و اعدام و شکنجە تأثیری بر ملت کورد و حزب دموکرات ندارد، شاید بە ما آسیب برساند، اما این جنبش آنچنان گستردە، فراگیر و در همان حال مشروع است کە همچنان در حال پیشبرد و اعتلا است. از سوی دیگر آنچە کە رئیس اقلیم کوردستان طی این مدت بیان کرد دیدگاه دقیق و بجایی بود. آقای نیچیروان بارزانی بر این موضوع اشراف دارد و انصافأ بە این امر بها دادەاست، با کارگزاران حکومت ایران گفتگو کردە، با ما بسان حزب دموکرات گفتگو کردە، حتی چند سال پیش با میانجیگری کاک نیچیروان نشستی میان حزب دموکرات کوردستان و نمایندگان جمهوری اسلامی برگزار شد. نیت و هدف کاک نچیروان این است کە بگوید راە حل مسألەی کورد تنها مذاکرە و گفتگو است. لذا من بار دیگر بە موضوع فرصت و تهدید و مسألەی کورد برمیگردم و معتقدم در بین تهدید و فرصت، تهدید برندە نیست و این فرصت است کە دست آخر برندە است. تجربەی ٤٠ سال گذشتە نشان دادە کە نظام جمهوری اسلامی قادر بە از بین بردن ما نیست، پیام ما از دوران زندەیاد دکتر قاسملو کە هموارە بر این موضوع اشراف داشت این بود کە حزب دموکرات کوردستان اعتقادی بە راە حل نظامی ندارد، اما از خود دفاع میکند. اگر مسألە بە دفاع و مقاومت رسید، بدون تردید از دفاع و مقاومت دست نخواهد کشید، لذا پیام رئیس اقلیم کوردستان پیام خوبی بود.
کاک خالد یک مسألەی مهم دیگر در کوردستان ایران در ارتباط با کوردها و آذریها است، هرازگاهی مشکل و معضلی در مناطقی کە کورد و آذری باهم زندگی میکنند پدید میآید، دیدگاە حزب دموکرات و نظر شما در این خصوص چیست؟
این موضوع بسیار با اهمیتی است و بە ما و بە همەی طرفها میگوید کە باید دنبال راە حل مناسبی باشیم. کورد و آذری در طول تاریخ سکونتشان در همسایگی یکدیگر زیستەاند و ترکیب برخی از شهرها و مناطق نیز بگونەای بودە کە دو ملت باهم زیستەاند و این فاکتور اصلی است. فاکتور دوم این است کە جمهوری اسلامی این معادلە را بە نفع خود بە کار گرفتەاست. فاکتور دیگر سپاە پاسداران است کە مستقیمأ در این مسألە دخالت میکند و در مناطقی کە کورد و آذری باهم زندگی میکنند قدرت مطلق را داراست. میبینیم در استان ارومیە و مناطقی با دو ترکیب کورد و آذری، این سپاە پاسداران است کە با قدرت نظامی بر کوردها حکومت میکند. اما سیاست ما و راەحل. من شخصأ در ارومیە، نقدە و دیگر مناطق استان بودەام و دوستان زیادی در میان آذریها دارم. راە حل این است روشنفکران، الیت و نخبەهای آذری و کورد بە این نتیجە برسند کە در گرداب این معضل باقی نمانند کە جمهوری اسلامی و برخی پانترکیستها خلق کردەاند. در زمان انقلان خلقهای ایران و در اوایل کوردها و آذریها هماهنگی و همکاری زیادی با هم داشتند. من آن هنگام دانشجو بودم و دوستان آذری زیادی داشتم، مناسبات این دو ملت بسیار صمیمانە بود. پیشتر و در دوران جمهوری کوردستان نیز پیشوا قاضی محمد و پشەوری بسیاری از مشکلات اینچنینی را حل و فصل کردند، حتی توافق و اسنادی نیز در این رابطە موجود است، بنابراین راە حل هست برای حل این مسألە، راە حل در میان مبارزان آذری و کورد است، لذا امیدوارم بویژە در شهر ارومیە مبارزان کورد و آذری کە نگران آیندەی منطقە هستند و هر دو طرف مسئولیت دارند، مناسباتشان بسیار خوب و مستحکم باشد، با هم محافل و انجمنهای فرهنگی ایجاد کنند، تلاشها در راستای تفاهم بیشتر و بهتر در پیوندهایشان قرار گیرد. هم آذریها این امر را قبول کنند کە در کنار خود برای ادارەی منطقە کوردها نیز وجود دارند و متقابلأ کوردها هم چنان دیدگاهی داشتە باشند. اگر آذریها و کوردها در فکر حذف همدیگر هستند کاملأ در اشتباە هستند، چرا؟ زیرا هر دو طرف باید قبول کنند کە وجودشان در کنار همدیگر امر واقع است. نباید بگذارند کە سیاست کشورهای همسایە کە در پی مرام سیاسی خود هستند، مشکلاتشان را عمیقتر گرداند و بر این باورم حل نهایی این مسألە مستلزم کار و ارادەی مشترک هر دو طرف است.
کاک خالد سوأل آخر، سوأل همیشەیی مردم است، مسألەی اتحاد دو حزب دموکرات بە کجا رسید؟
در واقع اگر قبول کنیم انشقاق حزب دموکرات نتیجەی عصبانیت و باهم تعامل نکردن بود، اتحاد مجدد و یک حزب شدن نتیجەی عقلانیت، ضرورت و استیلای منطق است. در این معادلە فاکتورهای بسیاری هستند کە باید در موردشان سخن بگوییم؛ تفاهم، ایجاد اعتماد و نشان دادن صداقت در هر دو طرف؛ سپس در کنار این فاکتورها، برای عملی کردن این عقلانیت در مورد این بە تفاهم رسید کە ادارەی مشترک حزب در آیندە چگونە خواهد بود. در نتیجەی سنجش و ارزیابی تمامی فاکتورها، باید بگویم کە حزب دموکرات حزبی مردمی است، دارای هزاران کادر و پیشمرگ است و دەها هزار عضو و دەها موسسە دارد، لذا تجمیع و گردآوری و وحدت اینها زمانبر و مستلزم صبر و حوصلە است. تا جایی کە بە ما مربوط است کوشیدەایم در پرتو احساس مسئولیت حزبی در چارچوب و ابعاد وسیعی کە بە ضرورت مبارزەی ملت کورد برمیگردد، این پروسە را بە انجام برسانیم. لذا ما در واقع هم نرمش و انعطاف زیادی نشان دادیم و هم تلاش کردیم تفاهم ما روز بە روز بیشتر شود؛ اما طبیعت گفتگو چنین است، در نشستها در مورد موارد و نکات مورد مناقشە گفتگو میشود، چە عملی شوند و یا عملی نشوند، شاید در مرحلەای چنین شود، سپس در جریان گفتگو موضوعی پیش آید و مسألەی دیگری مورد توجە قرار نگرفتە باشد و موجب گردد بار دیگر بە عقب برگردیم و سپس پیشرفت داشتە باشیم؛ منظورم این است این گفتگوها فراز و فرود دارند. من بە نتیجەی تلاشهایمان خوشبین هستم و این خوشبینی ناشی از این است کە مردم کوردستان بسیار خواهان اتحاد هستند کە مطالبەی برحقی است و ما در این رابطە بیشترین تلاش خود را بکار خواهیم بست. در این رابطە از مردم انتظار دارم بە ما کمک کنند و انتظار من از اعضای دموکرات در هر دو طرف این است از رویدادها و تصمیمات پیشی نگیرند. خوشبختانە هیأتهایمان بطور خستگیناپذیر در حال انجام وظیفە هستند.
از وقتی کە برای این گفتگو گذاشتید سپاسگزارم
شما هم خستە نباشید.