بموازات تعمیق بحران‌های همجانبەی داخلی و خارجی کە رژیم جمهوری اسلامی را بە استیصال کشاندەاست، برخی از چهرەهای سیاسی بە دلیل ناکارآمدی رژیم طی چهار دهەی اخیر در حل معضلات موجود و درک این موضوع کە ساختار سیاسی نظام خود آفرینندەی این بحران‌ها، جمود سیاسی و درماندگی تودەهای مردم ایران است، اصل ارتجاعی ولایت فقیە را هدف قرار دادە و متذکر شدەاند ولایت فقیه با جمهوریت ناسازگاراست. در این رابطە ابوالفضل قدیانی و علیرضا رجایی، از فعالان سیاسی و زندانیان دگراندیش سال‌های اخیر، با انتشار بیانیه‌ای گفته‌اند که ولایت فقیه با جمهوریت ناسازگاری دارد و باید بر مطالبه جمهوری تاکید کرد.
قدیانی و رجایی با انتشار بیانیەای که در وبسایت کلمه نزدیک بە میرحسین موسوی از رهبران دربند جنبش سبز منتشر شده، گفته‌اند شرایط حکومت ایران به ترتیبی است که جمهوری اسلامی اکنون در غرقابەهای بحران دست و پا می‌زند و امواج بحران هر روز از سویی به آن حمله‌ور می‌شود” و در این شرایط “تظاهر به خونسردی و اعتماد به نفس ظاهری نیز دردی از درهای بی‌شمار این موجودیت بیمار را درمان نمی‌کند”.
از سال گذشته اعتراضات گسترده‌ای در شهرهای مختلف ایران برگزار شده است که چهره‌ها و جریان‌های مختلف سیاسی داخل و خارج ایران را به موضعگیری واداشته است.
ابوالفضل قدیانی و علیرصا رجایی در بیانیه خود گفته‌اند که یک برداشت به خصوص از باورهای اسلامی بر خواست جمهوری در ایران مسلط شده و به یک “الیگارشی قدرت” شکل داده است.
این دو دگراندیش کە خود از چهرەهای نزدیک بە اصلاح‌طلبان هستند می‌گویند در چنین ساختاری “حلقه‌ها و کانون‌های قدرت با ثروت‌های مولتی‌میلیاردی… دولت و حکومت را به‌عنوان زمین بازی اقتصادی خود می‌بینند و به‌طور مشخص در تعارض با هنجارهای دموکراتیک، اقلیت‌های قومی و مذهبی و رسانه‌های آزاد هستند.”
آنها نوشته‌اند که ” انحرافی که از بدو پیروزی انقلاب از مفهوم و مضمون واقعی جمهوری و جمهوری‌خواهی صورت گرفت و با تدوین آن قانون اساسی، این انحراف ساختارمند شد و ابعاد آن تا به امروز بسط و گسترش یافت، ریشه‌ی اصلی تمامی بحران‌هاست.”
شایان ذکر است طی چند ماە اخیر و بویژە پس از اعتراضات تودەهای مردم ایران کە از دیماە گذشتە آغاز گردید نظام فاسد حاکم بر ایران بطور گستردەای با بحران‌های همجانبەی داخلی و خارجی مواجە گشتە کە قادر بە خروج از آنها نیست.
