یست دوم تیرماه، یکی از روزهای تلخ تاریخ کورد و حزب دموکرات و ملت کورد است. در این روز و در 31 سال پیش، خون شهید بزرگ د. قاسلمو از سوی دیپلمات تروریست‌های جمهوری اسلامی ایران در شهر وین پایتخت اتریش بە ناحق بر خاک ریختە شد و متأسفانه حزب دموکرات و مردم کورد از دانایی و توانمندی‌های این رهبر بزرگ محروم گشت. توانایی هایی که بە دلیل تأثیرات فراوان وی بر حزب دموکرات و جنبش سیاسی کورد در دوران حیات و بعد از شهادتش همچنان پابرجا هستند. مشخص است که حزب دموکرات کوردستان در زمان تأسیس بە دلیل رهبری فکری و سیاسی پیشوا قاضی محمد، کە حزبی سیاسی و مدرن با نگرشی ملی بود، شروع به فعالیتی تازه نمود. این ابتدای مبارزەای ملی به شیوەی نوین بود که با تأسیس حزبی مدرن و دارای برنامه و اندیشەی معاصر جهت مبارزات ملی از سوی پیشوا قاضی محمد تشکیل شد، و تغییری در آن برهەی زمانی بر نحوه و نوعیت فعالیت مبارزاتی برای رسیدن به اهدافی ملی بود.
پس از بە شهادت رسیدن پیشوا و رفقایش و در سال‌های پس از آن، همزمان با آغاز فعالیت سازمانی حزب دموکرات کوردستان خلایی در رهبری آن ایجاد شد. در آن زمانی که مشخص نبود چه کسی مسئولیت مدیریت حزب را برعهده دارد، مجموعەای کادر و اعضاء جوان حزبی پدیدار شدند که در میان آنان، د. قاسملو یکی از افرادی بود که برجستەتر شد و توانست تأثیر خوبی بر آیندەی حزب بگذارد. حضور د. قاسلمو در کنفرانس نخست حزب در سال 1334 که در حومەی مهاباد برگزار شد، نخستین ظهور چشمگیر وی در سطح تصمیم گیری است. آسکار است چنین مشارکتی نشان می‌دهد با وجود اینکه جوان بود ولی در بین رفقای درون سازمانی حزب، فردی شناخته شده بود.
دهەی سی، سال‌هایی بود که بیشترین مبارزه‌ی اعضاء حزبی در آن بەعمل آمد. برای همین، بیشترین حمله نسبت به نهاد و سازمان‌های حزبی صورت گرفت و دستگیری صدها تن را در پی داشت. آن زمان کاک رحمان یکی از آن افراد فعالی بود که در سال 1337 بە ناچار ایران را ترک کرد و به جنوب کوردستان (کوردستان عراق) می‌رود. طولی نمی‌كشد که بە دلیل پیش آمدن مشکلی در داخل حزب به ویژه در بین دو فرد بارز در آن دوره، د. قاسلمو و احمد توفیق، دکتر کوردستان عراق را ترک گفتە و به اروپا می‌رود و در آنجا به ادامه‌ی تحصیل می‌پردازد و در رشتەی اقتصاد موفق بە اخذ مدرک دکترا می‌شود.
دکتر قاسملو پس از کمتر از ده سال دوباره به بغداد بر می‌گردد. در شرایطی که قیام ایلول در جنوب کوردستان در اوج گسترش است به بغداد بر می‌گردد و از آنجا نیز سفری به جنوب کوردستان می‌کند. احتمالا این سفر، آغازی برای مشاهدەی از نزدیک واقعیات جنبش کورد و ضرورت مبارزە و تلاش برای رهایی ملت کورد باشد. د. قاسلمو بعد از چند دیدار با رفقای حزبی، آمادگی خود را برای مشارکت در امورات حزبی ابراز می‌کند، و همراه با رفقایش و در نخستین فرصت ایجاد شدە برای حزب دموکرات کوردستان که کنگرەی سوم باشد، بعنوان دبیرکل حزب انتخاب می‌شود.
در واقع زمان بازگشت د. قاسلمو به حزب، یکی از دوران‌های پر مشکل حزب دموکرات بوده است. دورەای که بە دلیل مشکلات بعد از کنگره‌ی دوم که در جنوب کوردستان برگزار و عبدالله اسحاقی به دبیرکلی انتخاب شد، چندین انشعاب در حزب دموکرات کوردستان روی داد. این انشعابات، هرکدام به گونەای بدنەی ضعیف حزب دموکرات را ضعیف‌تر کردند. به شیوەای که در جنوب کوردستان به چند گروه و دسته تقسیم و هر گروهی در جایی و به روشی خود را نشان میداد. اما در بین این مشکلات و با مشاهده‌ی این مشکلات باز د. قاسلمو به حزب باز گشت تا حزب دموکرات کوردستان را از نو سازمان دهد. بدون تردید باید گفت بازگشت د. قاسلمو برای مدیریت وظیفەی دبیرکل و رهبری حزب دموکرات کوردستان، آغازی برای تغییرات عمیق سیاسی و برنامەای و سازماندهی کار حزبی است، آغازی کە بە نحو احسن شروع شد و تا کنون نیز ما شاهد این تأثیرات هستیم. محرز است که دلیل تأثیرات د. قاسلمو در آن مرحله و بعدها بر حزب دموکرات کوردستان بیشتر به توانایی‌های خود وی و بعد از آن همکاری کادر و اعضاء برجستەی حزب که در آن دوره فعال بودەاند، بر می‌گردد.
د. قاسملو علاوه بر سطح بالای تحصیلاتی‌اش، با مشاهدەی دنیای تازه و شناختن اشخاص و مردمی با اندیشه و تفکرات متفاوت در دنیای دوقطبی با کولەباری از درکی نو و تجاربی وزین به کوردستان باز گشت. دوربودن د. قاسملو در آن چند سال از کوردستان و زندگی در خارج از کشور سطح درک و اندیشەی او را چندین برابر کرده بود. به گونەای که تفاوت بسیاری نسبت به نگرش و خوانش دکتر با سایر رفقای وی که در آنان نیز در آن کشورها می‌زیستند، بە وجود آمده بود. بە جز این، دکتر توانایی خوبی در ایجاد ارتباط کسب کردە بود، ارتباطی که چند سال بعد و در زمان انقلاب سال 1357 در کوردستان و در پی هجوم ارتش خمینی کە جنگ شروع شد، دیدیم که با برقرای ارتباطات حزب با کشورهای اروپایی و جلب توجە رسانەهای خارجی و حتی آوردن سازمان‌های پزشکی جهانی برای مداوای مجروحان و آسیب دیدگان جنگی درکوردستان، از کاشت‌های د. قاسملو بود که بە تدریج ملت کورد و حزب دموکرات کوردستان آنرا درو می‌کرد.
در چارچوب اندیشەی سیاسی در بین کوردها، د. قاسملو با جهان‌بینی مختص به خود به مسائل سیاسی می‌نگریست. آنچه می‌گویند بایستی در سیاست و اندیشەی سیاسی پشتوانەای توأم با جهان‌بینی وجود داشته باشد، د. قاسلمو در آن دوره از آن برخوردا بود و می‌دانست دنیا به کدام سمت و سوی می‌رود. تفاوت‌ها و رقابت‌های جهانی را می‌دید و تأثیرات این کشمکش‌های جهانی بر خاورمیانه و به ویژه ایران را تشخیص میداد. بە همین دلیل با پشتوانەی همین جهان‌بینی بود که د. قاسملو توانست سیاست حزب را به گونەای پایه‌ریزی کند که در سطح ضروریات آن دوران باشد.
اگر در مورد واقع‌بینی سیاسی بحث می‌کنیم و د. قاسلمو اهمیت بسیاری برای آن قائل بود، منظور از آن دوری جستن از شعارهای بدون محتوا بود. دکتر بر این باور بود که شعاردادن بسیار آسان است و باید شعاری سر داد کە همیشه فرصت پیشرفت و نزدیک شدن بدان در آن وجود داشته باشد. او معتقد بود کە سیاست هنر ممکن است و نمی توان سیاست یا همه چیز یا هیچ چیز را در بر گرفت. د. قاسملو براین باور بود فردی که بدین شیوه سیاست می‌کند، هیچ وقت به نتیجه نخواهد رسید. حزب ما در دوران دبیر کلی د. قاسلمو شعار سرنگونی جمهوری اسلامی را سر داد. اما د. قاسلمو معتقد بود همزمان که در جنگ هستید، می‌توانید مذاکره هم بکنید. این چنین نگرشی در زمانی بود که میدان وسیعی از جنگ در کوردستان با جمهوری اسلامی ایجاد شده بود. د. قاسلمو می‌گوید با اینکه جمهوری اسلامی هیچ کدام از خواست‌های اصلی ما را اجرا نمی‌کند، اما حزب دموکرات کوردستان همچون نمایندەی اکثر مردم کوردستان، هر زمانی لازم بداند این حق را دارد که برای رسیدن به خواستەهای مردم کورد با این رژیم یا رژیم دیگری مذاکره کند، چون ما مذاکرە را بە عنوان یکی از راه‌کارهای مبارزاتی می‌پنداریم. این چنین رویکردی، دوری جستن از شعار است و تعمیم این باور کە در حالی که همزمان شعار سرنگونی سر می‌دهید می‌توانید بە این بیندیشید که جنگ تنها راه حل رسیدن بە هدف نیست.
از سوی دیگر آنچه د. قاسلمو آغازگر آن بود و به نتیجه رساند، سازماندهی چارچوب تشکیلاتی حزب دموکرات کوردستان بود. نخستین کار د. قاسلمو که توانست در حزب دموکرات به نتیجه برساند، چارچوب تشکیلاتی حزب دموکرات کوردستان را براساس آییننامەای داخلی و بە شکلی تمام مدرن و پیشرفته تدوین کرد. این قانون حزبی حتی تا کنون هم هرچند بعد از کنگره سیزدهم تغییراتی جزیی در آن ایجاد شده است، کماکان مبنای سازماندهی درون حزبی است، و همچنان به قوت خود باقی ماندە است. در حقیقت د. قاسلمو اهمیت بسیاری به کار سازمانی میداد و سازماندهی تشکیلاتی را همچون حلقەی مرتبط‌کنندە بین حزب و جامعه می‌دانست. براین عقیده بود ایجاد چنین حلقەای و بدون برقراری چنین ارتباطی که تنها از طریق سازماندهی امورات حزبی و سازمانی صورت می‌گیرد، در غیر این صورت انرژی مردم به هدر می‌رود. مردم در صحنه حضور دارند و فعالیت می‌کنند، اما دکتر براین باور بود این فعالیت‌ها باید سازماندهی شود و در غیر این صورت، بە حرکت سرخود خویش ادامە خواهد داد. اما بە دلیل اینکه سازماندهی نشدە است، نمی‌تواند هدفمند باشد و دشمن به راحتی آنرا کنترل می‌کند و این چنین انرژی و پتانسیل نابود می‌شود. در حقیقت می‌توانیم بگوییم؛ این سرآغاز تأثیرات د. قاسلمو بر حزب دموکرات و ملت کورد و جنبش سیاسی کورد است که باید مشاهدە شود.
موضوع دیگری که باید با اهمیت بدان نگاه کرد اینست اگر تا بازگشت د. قاسلمو به حزب دموکرات کوردستان، مبارزه برای کوردگرایی بود، اگر در آن دوره که بحث از آن می‌شد راه رسیدن به کوردگرایی تنها جنگ و اسلحه است و مفاهیم سیاسی چه در داخل حزب دموکرات کوردستان و چه در جنبش کوردی و حتی جنبش سیاسی شرق کوردستان کمتر مورد بحث قرار می‌گرفتند. دو اصطلاح دموکراسی و آزادی که بسیار اهمیت داشتند توسط د. قاسلمو وارد ادبیات سیاسی حزب دموکرات کوردستان شد و رنگ و بوی بیشتری به سیاست‌های حزب بخشید. اندیشەی دموکراسی خواهی و آزادی در دوران تأسیس حزب دموکرات کوردستان و جمهوری کوردستان، بخشی از نگرش سیاسی حزب بود. اما اگر به تاریخ برگردیم و نگاهی داشته باشیم به بعد از سقوط جمهوری کوردستان و اعدام پیشوا قاضی محمد حتی در آن دورەی کنفرانس سوم و بعدها در کنگرەی سوم که با حضور د. قاسملو برگزار می‌شود، می‌بینیم که بسیارکم به این واژهایی که ذکر شد اهمیت داده می‌شود و احتمال دارد همچون کلمەای بر سر زبان‌ها باشد. اما د. قاسلمو مسألەی دموکراسی و آزادی را به موضوعی تحلیلی تبدیل کرد و آن را با سیاست در هم می‌آمیزد و پس از آن در واقع به بخشی از سیاست حزب دموکرت بدان نگاه می‌شود. چنانچە می‌بینیم در بیشتر مقالات و نوشتەهای د. قاسلمو بخش مهمی از آنان بحث در مورد دموکراسی و آزادی است. جالب اینکه در همان زمان، نوشتەها و انتشار اندیشه و سیاست‌های حزبی بیشتر رواج پیدا کرده و بە صورت مداوم نشریات حزبی به دست اعضاء حزبی می‌رسد و از این طریق در میان مردم پخش می‌شوند.
بە طورکلی و مختصر اینکه بحث در مورد تأثیرات شهید د. قاسلمو نه کاری آسان است و نه اینکه می‌توان در چند سطر آن را خلاصه نمود. اما می‌توان گفت؛ آنچه د. قاسلمو را به رهبری سیاسی برای نسل‌های بعد از خودش تبدیل کرد، دیدن واقعیت‌های دوران او و تعمق در اندیشیدن در پایەریزی سیاست و واقع‌بینی است. آن واقع‌بینی که هم در درک شرایط و هم بر مبنای شعار و برنامەریزی، درک بە صحیح بودن و بە کارگیری نیروی مردم همچون تنها پشتوانەی قدرتمند هر جنبش ملی و آزادیخواهانه و تشویق حزب برای سازماندهی هرچه بیشتر و بهتر این نیروی بی پایان است. تلاش برای سازماندهی این نیرو و پتانسیل مبارزاتی مردم، ایجاد ارتباط با دنیای خارج به منظور حمایت سیاسی از جنبش کوردی و مجموعەای از ویژگی‌های خاص رهبری که در وجود او دیده می‌شوند و بعد از خودش همچون میراثی برای سیاستمدارن و دموکرات‌ها بجای مانده است.
