برگردان: دیاکو
گامی ارزشمند
حزب دمکرات کردستان، دارای تاریخی پر افتخار و درخشان از مبارزەای بی‌وقفە در راه نیل بە آزادی و تحقق حق تعیین سرنوشت برای خلق کرد است. صفحات این مبارزە سرشار از دستاوردهای ارزشمند و دمکراتیکی است کە بر اعتبار و پرستیژ حزب در بین محافل و مجامع کردستانی، ایرانی و خارج از کشور افزودە است. یکی از این دستاوردها کە حزب دمکرات هموارە با مباهات از آن یاد می‌کند، وجود سازمان زنان و حضور فعال بانوان در صفوف این حزب است. تأسیس سازمان ویژەی زنان، اولین گامی بود کە در دورەی جمهوری کردستان بە هدف بە میدان کشاندن زنان در جهت کسب حقوق و آزادی‌هایشان، برداشتە شد. اقدامی حائز اهمیت کە بر بافت جامعەی کردستان و بویژە در منطقەی مکریان بسیار اثرگذار بود.
اینک کە حزب دمکرات بمثابەی باسابقەترین و تودەای‌ترین حزب کردستان ایران، پا بە هشتمین دهە از حیات خود نهادە است، با آنکە از تاریخ درخشانی برخورداراست، بدون تردید از جهات بسیاری بر بار مسئولیت خود نیز افزودە است. در خصوص زنان نیز بطریق اولی، چون حزب کردستان نخستین حزبی بودە کە ازمنظری مدرن و مترقی بدان نگریستە، اکنون مسئولیت سنگینی را باید متحمل گردد. جای دارد درهفتادمین سال از حیات حزب، نگاهی بە نقش زنان در صفوف حزب بیاندازیم و بدانیم تا چە اندازە قادر گشتە در راستای ایدەی جمهوری کردستان در خصوص زنان، گام بردارد. در پیوند با زنان، اگر تاریخ طولانی حزب را بازخوانی کنیم، قبل از هر چیز این سوألات مطرح می‌شوند:
پیشوا قاضی محمد ٧٠ سال پیش آوردن زنان میدان مبارزە در همەی عرصەهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و غیرە، مرزها و سنت‌های تقلیدی جامعەی کردستان را در هم شکست، آیا حزب دمکرات کە وارث و ادامەدهندەی راه ایشان است، قادر بودە این روند را بخوبی بە پیش برد و جهت اکتیو کردن زنان، طرح و برنامەای ارائە دهد؟ آیا زنان تا چە اندازەای توانستەاند در حزب قاضی محمد فعال باشند و بر تغییر واقع اجتماعی و ساختار حزب تأثیر بگذارند؟ جواب این پرسش‌ها را می‌توان با نگاهی گذرا بە تاریخ حزب دمکرات و نقش زنان در آن، دریافت.
با اطمینان می‌توان گفت تأسیس جمهوری کردستان و چگونگی ادارەی مناطق تحت کنترل این جمهوری، تأثیرات شگرفی بر بیداری و آگاە سازی جامعەی کردستان نهادە است. اما با توجە بە ساختار و بافت حزبی کە مٶسس جمهوری کردستان بود، می‌بینیم این حزب بر پایەی پیشرفت‌های اجتماعی و شرایط روز، بویژە پس از انقلاب ١٣٥٧، حداقل در صفوف خود نتوانستە در حد انتظار ایدەهای بنیانگذار حزب را عملی گرداند و در همان حال زنان نیز نتوانستند نقش فعالی کە درخور آنان است، ایفا نمایند.
(مطرح کردن کاستی‌ها در این خصوص. بدان معنا نیست کە از ارزش و اهمیت کارهایی کە حزب دمکرات در دهەهای گذشتە، خصوصأ در دهەی ٦٠ خورشیدی در برخورد با ناهنجاری‌های اجتماعی بە انجام رساندە است، بکاهیم. در آن برهە، حزب دمکرات حاکمیت بخش بزرگی از کردستان را در دست داشت و باجدیت بە مقابلە با آداب و سنن زن ستیزانە در جامعە برخواست و در بیداری زنان و آگاه ساختن آنان از حقوق خود پیگیر بود.)
با این وصف اگر ساختار حزب را بررسی کنیم می‌بینیم حتی در این مرحلە نیز حضور و نقش زنان، در گرو قید و بندهایی است کە آبشخور آن، جهان بینی و تفکر مردسالارانە بر جامعە است. هرچند حزب دمکرات در راستای اهداف جمهوری کردستان گام برمی‌دارد، ولی تاکنون نیز نخواستە و یا نتوانستە خود را از تفکر مردسالاری و قید و بندهای مربوطە برهاند. بدیهی است امروز هیچ دستاویز و بهانەای نمی‌تواند این مسألە را از دید روشنفکران و مدافعان برابری حقوق زنان و مردان پوشیدە نگە دارد کە حزبی سکولار، دمکرات و چپ در قبال وضعیت زنان در جامعە و در داخل صفوف خود، مواضع و تصمیماتش در حد انتظار نباشد.
البتە اگر نە همەی احزاب کردستان، ولی اکثریت آنها زیر ساختی مردسالارانە داشتە و اهمیت چندانی بە نقش زنان ندادەاند؛ بە همین دلیل بیشتر زنانی کە بە این احزاب پیوستەاند، توان درهم شکستن قید و بند موجود و اندیشەی مرد سالار را نداشتەاند.
لازمەی اکتیف شدن زنان و ایفای نقش آنان درهر حزبی بە اعتقادعمیق بە برابری زنان و مردان وابستە است و نباید در حد شعاری پر طمطراق بدان نگریست. این عملی ساختن رٶیای جامعەای آزاد و پیشرفتەای است کە حزبی سکولار و دمکرات و پیشرو باید برای ایجاد آن بکوشد. برای تحقق برابری زنان و مردان باید بە جنگ اندیشەهای زن ستیزانە رفت؛ ایجاد تغییر در وضعیت زنان و یا اهمیت دادن بە نقش آنان در صفوف احزاب، بدون انتقاد بی‌رحمانە از آداب و رسوم رایج در جامعە و تفکر مرد محوری و در عین حال، زیر پا نهادن مرزهای تقلیدی(تقلید از مردان) کە اعتماد بە نفس را از زنان سلب کردە؛ غیر ممکن است و هیچ تغییر و تحولی تنها با شعار و یا حتی تدوین و تصویب قانون بوجود نخواهد آمد.
مصوبات حزب دمکرات
اگر بە مصوبات حزب دمکرات در خصوص برابری ، حقوق و وظایف زنان بنگریم، شاید کمترین انتقادی بر آن وارد نباشد، ولی برای نهادینە و اجرا کردن تصمیمات و مصوبات مذکور، اهتمام و جدیتی در خور اهمیت مسألە لازم است. اگر فرهنگ مردسالاری و پارەای از آداب و سنن منسوخ در جامعەی کردستان، در گذشتە سد راە پیشرفت و اعتلای عقلانیت فکری و فرهنگی در جامعە و بالاخص در زنان بودە، در چند دهەی اخیر و در ساختار و بافت حزب، ارادەای توانمند برای مقابلە با این فرهنگ و عملی ساختن مصوبات حزب در این خصوص مشاهدە نشدەاست. بە عبارتی دیگر پرورش فکری و فرهنگی افراد از سوی رهبری حزب با مصوبات مندرج در برنامەی حزب همخوان نبودەاست. باور بە برابری و عدالت در میان انسان‌ها (بویژە برابری زنان و مردان) را باید در نوع آموزش و تکوین دستگاە فکری انسان‌ها، در ابعاد فردی و اجتماعی جستجو کرد. در چارچوب حزب و در مناسبات درون حزبی نیز حزب دمکرات اهمیت چندانی بە آموزش اندیشەی برابری طلبانە ندادە و لذا نتوانستە آن را در صفوف خود نهادینە کند. رهبران حزب دمکرات بە کرات متذکر شدەاند کە بدلیل وجود جنگ با رژیم و شرایط ویژەی کردستان ، حزب نتوانستە است اهداف خود در خصوص زنان را در جامعە!! پیادە کند! اما این سخنان تا کی می‌توانند نسل امروز و فردای کردستان را قانع کنند؟
رهبری حزب با پدیدەای کە زن را بمثابەی موجودی ضعیف توصیف می‌کند، مقابلە نکردە است، بەهمین دلیل تا این اواخر حضور زنان در میدان مبارزە سیاسی و نظامی در افکار عمومی مردم کردستان و حتی برای برخی از فعالان حزبی نیز نامأنوس بودە و یا با دیدەی تردید بدان نگریستە می‌شد. لذا اینک نیز می‌بینیم پس از گذشت سال‌ها از حیات جمهوری کردستان، تغییر و تحولاتی کە در جامعەی کردستان بە وقوع پیوستە و مشارکت زنان درعرصەهای گوناگون، دست‌کم در صفوف حزب دمکرات، در مقایسە با تغییر و تحولات و پیشرفت‌های جهانی، کمرنگ است. درصد کم حضور زنان در صفوف حزب و در سطح رهبری گواه این امر است.
در اینکە هموارە بە زنان بە دیدەی پشتیبان و حامیان اصلی مبارزەی حق طلبانەی خلق کرد نگریستە شدە، تردیدی نیست، اما در عمل و در ساختار حزبی این حامیان! بیشتر بسان نیرویی ضعیف و دنبالەرو بە حساب آمدە و خود زنان نیز قادر نبودەاند از این حالت بدرآیند. برغم همەی موانع و مشکلات، زنان در جنبش خلق کرد شرکت داشتند و در مانیفست حزب نیز بر برابری حقوق زن و مرد تأکید شدەاست، اما در عرصەی عمل و در مناسبات درون حزبی، زنان همچنان در حاشیە هستند. چرا کە مدیریت، تصمیم گیری و نهادهای آموزشی حزب نە تنها در دست مردها بودەاند، بلکە اکثریت این افراد، نگاهی مردسالارانە بە زنان داشتە و حامل فرهنگی بودەاند کە زنان را بمثابەی موجودی ضعیف، درماندە و در بهترین حالت، پشتیبان مردان می‌نگرد و نە نیرویی کە می‌تواند رأسا در میدان حضور داشتەباشد.
بدون تردید این مسألە بە بررسی زیادی نیاز دارد، با این وصف مشخص است کە شمار زنان نسبت بە مردان در مسئولیت‌های کلیدی حزب بسیار کم است. البتە پیداست بە دلیل دیدگاە حاکم بر جامعە، طبیعی است شمار زنان مبارز در حزب کمتر از مردان باشد. با این حال سخن از زنانیست کە بە حزب پیوستەاند و سازمانی کە حزب برای زنان تشکیل داد؛ چرا کە این سازمان نتوانست تاریخی متفاوت از آنچە اینک دارد، پدید آورد؟
زنان نیز ازانتقاد بدور نیستند!
زنان در ایجاد وضعیتی کە در جامعە بر آنان تحمیل گشتە نقش داشتە و در عمل مردسالاری و نابرابری موجود را قبول کردەاند. در واقع هیچ کس و هیچ نیرویی حاضر نیست داوطلبانە دست از قدرت بکشد، مردان نیز از این قاعدە مستثنا نیستند و هموارە برای بقای اقتدار خود در قدرت در کشمکش با هم بودە و هرگاه دگرگونی و تغییری در هرم قدرت ایجاد شدەباشد، از روی ناچاری بودەاست. در احزاب کردی، زنان ارادە تغییر این مدل کە همیشە مردها فرماندە، مسئول و دبیراول باشند را نداشتەاند؛ هرچند در این خصوص نیز زنان مقصر اصلی نیستند.
تغییر و تحول در این وضعیت محتاج برنامە ریزی و آموزش استراتژیکی است کە بتواند از سویی بە تغییرات بنیادین در جامعە و بطریق اولی در احزاب کرد بیانجامد و از سوی دیگر ارادە و نیروی خودباوری را در زنان افزایش دهد. انسانی کە بە خود باوری نرسیدە باشد، قادر نخواهد بود موانع پیش روی را بردارد. لازمەی تحقق برابری و توازن و درهم شکستن تفکر مردسالاری، وجود گستردەی زنان غیور، آگاه و با ارادە و مردان مدافع حقوق برابر با زنان است کە متأسفانە تا کنون در احزاب کردی و سازمان‌های خاص زنان چنین امری بە وقوع نپیوستە و تردیدی نیست برای نیل بە این هدف باید بسترهای مناسب اجتماعی نیز فراهم شود. ایجاد آیندەای متفاوت، بە مبارزەی فراگیر زنان و مردان بستگی دارد و در داخل حزب نیز این مسئولیت بر دوش تک تک زنان و بطور کلی بر عهدەی اتحادیەی زنان است. بە امید آنکە در هشتمین دهە از حیات حزب، مرحلەی جدیدی از مبارزەی در راستای برابری زنان آغاز گردد.
درشماره‌ی٦٦٢ روزنامه «کوردستان» منتشر شده است
