یکم نوامبر سال ٢٠١٥، پس از گذشت چند ماە از انتخابات پارلمانی قبلی ترکیە، بار دیگر برگزار شد. حزب عدالت و توسعە (AKP)، کە از سال ٢٠٠٢ قدرت را در ترکیە در دست دارد، یکبار دیگر موفق شد کرسیهای لازم برای تشکیل یک حکومت تک حزبی را کسب کند. بدین ترتیب این حزب برای ٥ سال دیگر بر مسند قدرت قانونی و سیاسی ترکیە تکیە خواهد زد. از سوی دیگر حزب دمکراتیک خلقها (HDP)، برخلاف انتخابات چند ماە پیش، اینبار نزدیک بە ٢٠ کرسی پارلمانی خود را از دست داد و از ٨٠ کرسی دور قبل بە ٥٩ کرسی تنزل پیدا کرد. در این مقالە نگاهی بە تاثیرات نتایج این انتخابات بر آیندەی مسألەی کرد در ترکیە و همچنین تأثیر آن بر ترکیە خواهیم پرداخت.
مسألەی کرد و انتخابات پارلمانی
بعد از کاهش کرسیهای پارلمانی حزب دمکراتیک خلقها، احتمالا دو دیدگاە در مورد آیندەی سیاست‌گذاری این حزب مطرح شود. دیدگاهی تأکید بر هویت کردی را راە حل بداند. بە عبارت دیگر بر این باور استوار باشد کە این حزب با شدت بیشتر و بطور ویژە بر مسائل کردستان ترکیە تمرکز کند و بیشتر همچون یک حزب منطقەای ایفای نقش نماید تا یک حزب سراسری برای همەی ترکیە. این دیگاە مممکن بود درست باشد اگر آراء حزب دمکراتیک خلقها در استانهای عمدتا کردنشین همچون دیاربکر، وان، مردین، آگری و … کاهش نمی‌یافت. براساس دادەهای سایت حریت، HDP در انتخابات قبلی در دیاربکر ٧٩% آراء ولی در این انتخابات ٧٣% آراء، در وان چند ماە قبل ٧٨% آراء ولی حالا ٦٦% آراء، در مردین نیز چند ماە قبل ٧٤% آراء ولی حالا تنها ٦٨% آراء را بدست آوردە است.
دیدگاە دوم اینست کە HDP بایستی بە شیوەای اساسی‌تر و ریشەای‌تر بە یک حزب سراسری در ترکیە تبدیل شود. آراء حزب دمکراتیک خلق ها در بسیاری از استانهای عمدتا ترک‌نشین نیز کاهش پیدا کردە است. بطور مثال آراء این حزب در استانبول نزدیک بە ١.٥% و در آنکارا نیز نزدیک بە ١% کاهش پیدا کردە است.
بدین ترتیب آراء HDP در چند ماە اخیر و بدلیل فضای امنیتی استانهای ترکیە بطور قابل ملاحظەای کاهش پیدا کردەاست. این هم بە معنای اینست کە برخی از طرفداران این حزب آمادەاند در شرایط جدید و تا حدی بە سرعت، هواداری خود را تغییر دهند. بخشی از این وضعیت نشأت گرفتە از اینست کە حزب دمکراتیک خلقها از قدرت سیاسی و اقتصادی لازم برای تشکیل یک پیوند و وابستگی ریشەای‌تر میان خود و هوادارانش برخوردار نیست. همچنین HDP بیشتر بدلیل مخالفت‌هایش با حزب عدالت و توسعە و در جریان کمپینهای انتخاباتی و از طریق رسانەها در میان مردم ترکیە شناختە شدە است. این حزب در چند سال آیندە با استفادە از جایگاە قانونی و سیاسی خود در پارلمان ترکیە و با ارائەی پروژەهای مختلف می‌تواند بر شمار هوادارانش بیافزاید.
موفقیت حزب دمکراتیک خلقها در انتخابات پارلمانی چند ماە قبل برای بیشتر مردم رخدادی غیرقابل پیشبینی بود، البتە نتیجەی اینبار این حزب نیز دور از انتظار عمومی بود. این حزب بایستی بە حزبی تبدیل شود کە افق سیاسی خود را تثبیت کند و بیشتر از اینکە متأثر از سیاستهای احزاب دیگر باشد، نتیجە و برگرفتە از جهانبینی تازەی خود، رفتار و راە حلهای سیاسی خود برای ترکیە باشد. شجاعت صلاح الدین دمیرتاش و HDP برای بسیاری از مردم ترکیە ستودنی و قابل تحسین است، ولی آنها بیشتر بە افرادی نیاز دارند کە بتواند آیندەی اقتصادی و حرفەای‌شان را بهبود بخشد.
حزب حاکم و ترکیە
نە مردم و نە اعضای حزب عدالت و توسعە، شکست چند ماە قبل این حزب در انتخابات پارلمانی را فراموش نخواهند کرد. حزب حاکم تلاش خواهد کرد پیروزی این حزب در انتخابهای آیندە را نیز تضمین کند. از سوی دیگر اپوزیسیون نیز فعالتر خواهد شد بە امید انکە بە حکومت تک حزبی در این کشور پایان دهد. بدین ترتیب جامعە ترکیە و متعاقبا سیاست ترکیە بە سمت پلورالیزەشدن بیشتر خواهد رفت. بە عبارت دیگر سیاست فرای انتخاب یک حزب یا یک فرد، بە مخالفت و تنفر از یک حزب و یک فرد مشخص تبدیل خواهد شد. بطور مثال اگر فردی در بریتانیا بە دیوید کامرون رأی ندهد بە معنای این نیست کە از کامرون متنفر است، بلکە تنها او را برای پست نخست وزیری مناسب قلمداد نکردە است. اما اگر کسی در ترکیە بە حزب عدالت و توسعە رأی ندادە باشد، بە احتمال زیاد این شخص از اردوغان و داوود اغلو متنفر است. همانند تفکیک جغرافیایی ترکیە بە بخش آسیایی و بخش اروپایی، بە اسلامگراها و سکولارها، مردم ترکیە نیز بە گروههای هویتی مجزاتری تقسیم شدە و فعالیت حزبی بە بخشی اساسی از هویت شهروندان تبدیل خواهد شد.
دلایل پلورالیزەشدن جامعە و سیاست ترکیە متعدد است، ولی یکی از آنها اینست کە حزب عدالت و توسعە هیچ جایگزین و آلترناتیو سیاسی ندارد. احزاب دیگر ترکیە بیش از آنکە جایگزین حزب عدالت و توسعە بە معنای برخورداری از برنامەهای متفاوت باشند، مخالف این حزب هستند. بطور مثال سیاست و رویکرد دو حزب عمدەی ترکیە، MHP و GHP، در قبال مسألەی کرد در ترکیە در سالهای اخیر چە بودە است؟ این دو حزب بطور کلی بجز مخالفت با سیاستهای حزب عدالت و توسعە، خودشان هیچ راە حلی برای مسألەی کرد در ترکیە ارائە ندادەاند. اگرچە حزب عدالت و توسعە از کسب ١٤ کرسی بیشتر برای برگزاری رفراندوم برای تغییر سیستم سیاسی ترکیە از پارلمانی بە ریاستی، بدون تأیید و کمک احزاب دیگر بازماند، ولی فقدان قدرت قانونی لازم بە معنای این نیست کە این حزب از قدرت سیاسی و اقتصادی خود برای نیل بە تمام خواستەهایش استفادە نخواهد کرد.
نتیجەگیری
حزب دمکراتیک خلق ها بایستی از قدرت قانونی و پایگاە پارلمانی خود برای نفوذ بیشتر میان گروەهای مختلف ترکیە استفادە کند و بە آلترناتیوی برای حزب عدالت و توسعە تبدیل شود. بسیار دشوار است کە حزب AKP با ادامەی رهبری اردوغان بر این حزب، در سیاستهای داخلی خود تجدید نظر کند. بدین ترتیب حزب عدالت و توسعە هرچە بیشتر جامعەی ترکیە را پلورالیزە می‌کند. حزب عدالت و توسعە چند سالی است کە مشروعیت و قدرت نرم خود را بە عنوان یک مدل موفق از یک حزب اسلامی در خاورمیانە از دست دادە است و بدین جهت هرچە بیشتر بر قدرت اقتصادی و سیاسی خود برای ادامەی حکمرانیش تاکید و تکیە خواهد کرد.
منبع: http://www.hurriyetdailynews.com/reelection/results
درشماره‌ی٦٦٧ روزنامه «کوردستان» منتشر شده است
