محمد ملکی، اولین رئیس دانشگاه تهران و از منتقدان سرسخت رژیم حاکم بر ایران، در ۸۷ سالگی درگذشت. او روی شانه‌های نرگس محمدی و شهناز اکملی فعالان حقوق بشر و شماری دیگر از دوستدارانش تشییع شد.
روز چهارشنبه ۱۲ آذر، عمار ملکی، پسرش، خبر درگذشت او را اعلام کرد.
در تصاویری که منتشر شده نرگس محمدی که به تازگی از زندان آزاد شده، در مراسم تشییع زیر تابوت او را گرفته و فریاد “لا اله الى الله” سر می‌دهد و می‌گوید “درود بر مرد آزادی‌خواه ایران، مجاهد نستوه دکتر محمد ملکی” و دیگران شعارهای او را تکرار می‌کنند.
شهناز اکملی، مادر مصطفی کریم‌بیگی، از کشته شدگان اعتراضات ۱۳۸۸ هم در این مراسم حضور دارد و زیر تابوت را گرفته است.
محمد ملکی در سال‌های گذشته بارها در حمایت از زندانیان سیاسی تحصن کرد و در همدردی با خانواده کشته‌شدگان به دیدار آنها رفت.
چند سال پیش، عکسی از او که خمیده و با عصا برای حمایت از نرگس محمدی مقابل زندان اوین رفته بود خبرساز شد.
محمد ملکی اولین رئیس دانشگاه تهران بعد از انقلاب بود که با انقلاب فرهنگی و بسته شدن دانشگاه ها، از این سمت برکنار شد.
نرگس محمدی، بر سر مزار او گفت که او به لقب “اولین رئیس دانشگاه تهران” هیچ اهمیتی نمی‌داد. او توضیح داد که آقای ملکی یک عمر برای آزادگی جنگید و باید او را “اولین مبارز علیه استبداد بعد انقلاب” خواند:
“دکتر ملکی در میان مردم زیست و در میان مردم مرد. ببینید چه کسانی بر سر مزار او گریه می‌کنند. مادر مصطفی کریم‌بیگی، مادر سعید زینالی، همسر عباس امیرانتظام، دلدادگان به آزادی و رنج کشیدگان راه عدالت. ما مدیون دکتر ملکی هستیم.”
محمد در دهه‌های گذشته بارها بازداشت و ممنوع‌الخروج شده بود.
آقای ملکی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ در زندان بود. او در سال ۱۳۷۹ یک بار دیگر به همراه تعدادی از فعالان ملی – مذهبی دستگیر شد و مدتی را در زندان گذراند.
وی مجددا در مرداد ۱۳۸۸ بازداشت شد. او پیش از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری ایران در نوشته ای اعلام کرده بود به دلیل سوابق کاندیداها و ساختار سیاسی ایران، در انتخابات شرکت نخواهد کرد.
آقای ملکی همچنین یکی از ۱۴نفری بود که در خرداد ماه سال ۱۳۹۸ با امضای نامه‌ای خواستار استعفا رهبر ایران و گذر از جمهوری اسلامی شدند.
