دستگاە قضایی رژیم در بلوچستان روز یکشنبه ۱۴ مهرماه از اعدام دو شهروند بلوچ خبر داد. نهادهای حقوق بشری و فعالان بلوچ می‌گویند اتهام حسن دهواری و الیاس قلندرزهی همکاری با گروه‌های مخالف حکومت عنوان شده اما مقصود “زیر فشار قرار دادن خویشاوندانشان” بود.
پیشتر نهادهای ناظر بر وضعیت حقوق بشر در ایران از انتقال حسن دهباری و الیاس قلندر زهی به قرنطینه، برای اجرای حکم اعدام خبر داده بودند.
بە گزارش منابع خبری این دو زندانی سیاسی بلوچ در سال ١٣٩٣ از سوی ادارە اطلاعات بازداشت شدەبودند.
بنابر اعلام روابط عمومی دادگستری سیستان و بلوچستان، حسن دهواری و الیاس قلندرزهی “به سبب اقدامات تروریستی” و امید محمودزهی به سبب “اقدامات شرورانه و قتل” اعدام شدند.
اما وبسایت مجموعه فعالان حقوق حقوق بشر (هرانا) به نقل از یک منبع نزدیک به خانواده این متهمان نوشت “حسن دهواری و الیاس قلندرزهی صرفا برای اعمال فشار به خویشاوندان خود که عضو جیش العدل هستند و بر علیه حکومت مرکزی ایران فعالیت می کنند بازداشت شدند”.
هرانا با استناد به نامه این دو متهم نوشته آنها پیش از انتقال به زندان، “به مدت هفت ماه در بازداشتگاه اداره اطلاعات تحت شکنجه” بودند.
عبدالله عارف از فعالان بلوچ با ابراز نگرانی درباره افزایش اعدام جوانان بلوچ گفته بود “در سه هفته گذشته، دست‌کم هفت اعدام در سیستان و بلوچستان رخ داده است. این اعدام‌ها حتی اعتراض ائمه جمعه اهل سنت و مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی را هم به دنبال داشته است”.
در هفته‌های گذشته مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی امام جمعه اهل سنت مسجد مکی زاهدان با انتقاد از اعدام و حذف فیزیکی خواستار تغییر در قوانین جزایی شده بود.
اعدام‌های در حالی انجام شد که پنجشنبه گذشته نیز سه زندانی دیگر اهل سنت به اتهام عضویت در “در گروه سلفی حزب الفرقان و جبهه همبستگی ملی اهل سنت ایران” در زندان وکیل آباد مشهد اعدام شدند.
محمدعلی آرایش، حمید راست بالا، کبیر سعادت جهانی هم از سال ۱۳۹۴ در زندان بودند. وبسایت هرانا مرداد ماه امسال نامه‌ای از حمید راست بالا منتشر کرده بود که او در آن به شرح شکنجه‌ها در دوران بازجویی و فشار برای پذیرش اتهاماتش پرداخته بود.
فعالان حقوق بشر می‌گویند متهمان و زندانیان در مناطقی چون استان‌های سیستان و بلوچستان، سنندج، خوزستان و ارومیە و بیشتر با برخوردهای خشن و مجازات‌های سختگیرانه روبرو هستند، اما اطلاع‌رسانی و پوشش رسانه‌ای کمتری درباره آنها انجام می‌شود.
مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران پیشتر گزارش داده بود که در سال ۲۰۲۰ دست کم ۲۳۶ نفر در ایران اعدام شده‌اند و بیش از ۷۰ درصد از این اعدام‌ها به صورت مخفیانه اجرا شده است.
