فصلنامەی “پژوهش اجتماعی” در تازەترین گزارش خود علل و ریشەی اصلی اعتراضات مردمی در سال ٩٦ را عواملی چون “فساد اقتصادی”، “تبعیض” و “نابرابری اجتماعی” اعلام کردە است، این پژوهش می‌گوید عوامل فوق‌الذکر کە منجر به بی‌عدالتی قضایی، فقر و محرومیت اکثر جمعیت ایران شدە است، در شکل‌گیری اعتراض‌های این سال نقشی اساسی داشتهاند. این تحقیق هم‌چنین به نقش دیگر مولفه‌های “محرومیت نسبی” هم‌چون نرخ بی‌کاری بالا، فساد اقتصادی مقامهای دولتی و عدم برخورد مناسب با مفسدان اقتصادی در شکل‌گیری این اعتراض‌ها پرداخته است.
رفتارهای جمعی در جامعه می‌توانند خود را در قالب ناآرامی‌هایی از قبیل شورش، درگیری و اعتراض‌های سیاسی و مدنی نشان دهند. هفتم دی ۱۳۹۶، یکی از مهم‌ترین روز‌ها در تاریخ جمهوری اسلامی است که یک رفتار جمعی اعتراضی در مشهد پا گرفت و در کمتر از چند روز به ده‌ها شهر دیگر ایران گسترش یافت. بن‌مایه این رفتار، فارغ از هر تحلیل و تفسیر سیاسی و امنیتی، اعتراض به گرانی‌های افسار گسیخته بود که جان مردم را به لب رسانده‌اند.
کرمانشاه، همدان، رشت، اصفهان، اهواز، قم، ساری، زاهدان، قزوین، لرستان، قوچان و ساوه از جمله شهر‌هایی بودند که دی ۱۳۹۶ اعتراض‌های مردمی در آن‌ها شکل گرفتند و البته با دخالت پلیس و نیرو‌های امنیتی، تمامی آن‌ها سرکوب شد.
این رفتار‌ها تقریبا مجموعه اعتراضات رهبری نشده مردمی در اعتراض به گرانی بودند که دامنه آن‌ها به تدریج فراتر رفت و اصل نظام جمهوری اسلامی را نشانه گرفت. اوج آن‌ها، اعتراض‌های آبان سال ۱۳۹۸ بود. معترضان در هر دو سال، اغلب قشر فرودست اقتصادی جامعه ایران بودند که مقامهای جمهوری اسلامی آن‌ها را “مستضعف” می‌خوانند و بیش از ۴۰ سال است آن‌ها را مهم‌ترین حامی خود معرفی می‌کنند. اما دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ این حباب ترکید و نشان داد که بیشترین نارضایتی‌ها از عملکرد این نظام در این طبقه نهفته است.گزارش‌های رسمی و غیر رسمی می‌گویند معترضان دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ بیشتر از قشر فقیر جامعه و اقشاری بوده که احساس می‌کرده از طرف مقامهای فاسد و ناکارآمد جمهوری اسلامی نادیده گرفته شده‌اند.
در این تحقیق، ۲۵۰ نفر خبره علمی و استاد دانشگاه شرکت داشتهاند که برآیند نظرات آن‌ها نشان می‌دهد فساد اقتصادی، تبعیض و نابرابری اجتماعی که منجر به بی‌عدالتی قضایی، فقر و محرومیت اکثر جمعیت ایران شده، در شکل‌گیری اعتراض‌های سال ۱۳۹۶ نقشی اساسی داشتهاند.
لازم بەذکر است، در جریان اعترضات مردمی دیماە ٩٦ و آبان ٩٨ جمهوری اسلامی بە جای رسیدگی بە خواستەهای معترضان بە شدیدترین شیوە آنان را سرکوب کرد و در جریان این اعتراضات صدها تن کشتە و هزاران تن دیگر بازداشت و مجروح شدند.
