٧٦ سال برای حیات یک حزب سیاسی در خاورمیانە نەتنها زمان کمی نیست، بلکە عمر و حیات چند نسل و نوەی یک ملت است. حتی اگر عمر سە سالەی “جمعت حیات کوردستان”، “ژکاف” و قبل از آن، “حزب آزادی کوردستان” را اضافە کنیم، بە قول زندەیاد”استاد ذبیحی” حزب آزادی کوردستان، جمعیت حیات کوردستان و حزب دموکرات کوردستان در واقع ابتدا و سرآغاز یک خط بودند کە دست آخر در حزب موکرات کوردستان تبلور یافت، یا بە تعبیر زندەیاد “استاد هژار”، حزب دموکرات کوردستان بر تار و پود “ژکاف” ایجاد شد؛ لذا زمانی بیش از ٨٠ سال، مدت زمانی بیش از حیات بسیاری از کشورهای مستقل در جهان است!
بی‌گمان تا کنون هیچ سازمان سیاسی در هر چهار بخش کوردستان نتوانستە دستاوردها و افتخارات این حزب را تکرار نماید، افتخاراتی کە بی‌تردید بارزترین آن تأسیس جمهوری کوردستان بر اساس گفتمان هویت‌طلبانەی ملی است کە کلیدواژەی آن مستقیم و یا غیر مستقیم تا کنون نیز بر گفتمان بخش‌های دیگر کوردستان مسلط و مشهود است.
بی‌تردید می‌توان بسیاری از دستاوردهای مهم دیگر حزب دموکرات کوردستان، بویژە در زمان تأسیس حزب را بیان کنیم. اما بغیر از این دستاوردها، با اطمینان می‌توان گفت هیچ حزب کوردی بە اندازەی حزب دموکرات دچار واقیع ناگوار نبودەاست؛ ازفروپاشی جمهوری کوردستان و بدار آویختن زندەیاد پیشوا گرفتە، تا انشقاق و تجزیە و بە شهادت رسیدن رهبران کاریزماتیک حزب و دست آخر شرایطی تحت فشار و ترور و فعالیت غیر علنی و فاصلە گرفتن از کوران مبارزە و گذار از کوە بە دشت!
شاید یکی از اصلی‌ترین علل اینکە این حزب برغم این همە فشارهای کمرشکن و طاقت‌فرسا توانستەاست تا کنون دوام بیاورد و پایگاە قدرتمند و حائز اهمیتی در میان تودەهای مردم کوردستان داشتە باشد، بە مفهوم اخلاق کە از درون گفتمان جنبش ملی کورد برآمدە و از ابتدای تأسیس این حزب تا کنون هموارە بدان پایبند بودە برگردد.
در این میان یادآوری این مسألە را لازم می‌دانم کە افسارگسیختگی، بلبشو و بی‌اخلاقی در سوسیال‌میدیا بیشتر ناشی از بیماری روحی جامعەی کوردی است و کمتر معرف مولفەهای ملی است و آسیب‌شناسی آن درخور مجال دیگریست.
بر باور من از هر منظری بە سیاست بنگرید، اگر ارزش‌های اخلاقی را پایمال گرداند بە پدیدەی کریە و ناپسندی در جامعە تبدیل می‌شود. عبارات و واژگان ساییدە و بی‌معنایی می‌گویند سیاست یعنی دروغ و نیرنگ و ترفند و … در بسیاری موارد بسان توجیهی هستند برای نمایاندن سیاست بر ضد اخلاق؛ بویژە زمانیکە توازن قوا در میان نیست، نیروی فرادست برای گریختن از مسئولیت، بطور کامل اخلاق را از سیاست می‌زداید، دقیقأ برخلاف گوشەنگاە گفتمان جنبش ملی کورد؛ نمونەهای تاریخی برای اثبات آن زیاد است.
بدون تردید در تمامی مراحل فراز و فرود گفتمان جنبش ملی _ بە دلایل مختلف داخلی و خارجی_ این مقولەی اخلاق است کە در برابر “دیگری” نامتغیر است.
در مواردی تعامل و مدارای ملت کورد با دیگر ملل، بە جایی می‌رسد کە در درون گفتمان ملی، بە روشنی “ناسیونالیسم مدنی” یا “ناسیونالیسم غربی” تبلور می‌یابد. منظور از این ناسیونالیسم مدنی ارزش‌های دنیای لیبرال است بر اساس آزادی، دموکراسی و احترام بە خواست و ارادەی افراد. حتی این خط روشن و رادیکال ناسیونالیسم کورد در این عصر کە بسان ناسیونالیسم ضد کولونیالیسم(استعمار) تعریف می‌شود در موازنە و تعامل استعمارگر و استعمارشدە، خواستار همزیستی و مدارا است.
لیکن گفتمان متهاجم ملت فرادست بطور مداوم مشغول ضربەزدن است، بویژە وقتی کە بوسیلەی نیروی قهریە، بە اهدافش نمی‌رسد، نیروی نرم را برای ضربە زدن بکار می‌گیرد، بطور مثال دروغ و افترا و مخدوش کردن ارزش‌های ملت زیر دست و … لذا این گفتمان هرگز نمی‌داند طلب بخشش چیست، چون نەتنها اخلاق‌مدار نیست بلکە ضد اخلاق است، حتی حاضر بە کوچکترین طلب عفو و بخشش برای تاوان بزرگی کە انجام دادە نیست. این در حالی است گفتمان ملی جنبش کورد چنان آزمودە کە پایبند و متعهد بە ارزش‌های اخلاقی باشد حتی اگر دست آخر بە ضرر خودش نیز تمام شود.
شهید دکتر قاسملو در مورد جنگ نقدە در گفتگویی با روزنامەی “جمهوریت” گفتەاست: در نقدە ما اشتباە کردیم، آنان سوءاستفادە! بعبارتی دیگر اعتراف بە اشتباە در گفتمان جنبش کورد چون اخلاق‌مدار است، بسان ارزش نگریستە می‌شود. این بەاصطلاح فیلم‌های مستندی کە جمهوری اسلامی در مورد جنبش ملی کورد پخش می‌کند تمامأ دروغ و افترا است و نشان می‌دهد آنها هیچ باوری بە ارزش‌های اخلاقی ندارند و در عین حال این اکاذیب دست و پازدن‌های چندش‌آوری است کە هیچ دستاوردی برای آنها ندارد. البتە این بی‌اخلاقی تنها از طریق نیروی نرم نبودە و در میدان نبرد نیز صدها بار درندەتر و ددمنش‌تر بودەاند! نباید این واقعیت را کتمان کرد کە در طول حیات گفتمان جنبش ملی اشتباهات و کاستی‌هایی روی دادە کە بە باور من _بویژە در دورەی ابتدایی انقلاب_ بە پدیدەای برمی‌گردد بە نام ضعف فرهنگی در برابر انقلابی‌گری حرفەای!
شاید بازگویی ویژگی‌های این مقولە، یعنی مقولەی اخلاق بە تفاوت گفتمان جنبش ملی کورد و گفتمان ملت‌های حاکم کمک نماید. در همان حال یادآوری شیوەی نگرش زندەیاد پیشوا قاضی محمد و شهید دکتر قاسملو برای این مقولە ما را بە این نتیجە می‌رساند کە چرا کورد در برابر دشمنانش متمدنانەتر و بر اساس ارزش‌های انسانی رفتار کردەاست.
پیشوا قاضی محمد در ٢٥ آوریل ١٩٤٦ در تبریز دیدار و گفتگویی داشتە با مأمور وقت کنسولگری آمریکا و در جواب درخواست کنسول کە می‌گوید: در ارومیە اتباع آمریکایی ما زندگی می‌کنند، اگر جنگ و قیامی در ارومیە روی دهد من برای حفظ جانشان از شما تمنا دارم. پیشوا در جواب می‌گوید: هیچ گونە تهدید و خطری برای ارومیە و اتباع آمریکایی در بین نیست. در ارومیە آذری‌ها، آشوری‌ها، ارمنی‌ها و کردها همانند یک خانوادە با هم زندگی می‌کنند و هیچ اختلافی در بینشان نیست. من بە شما قول می‌دهم کە هیچ‌کس نمی‌تواند تفرقە و اختلافی در میان ما ایجاد کند و ما اجازە نمی‌دهیم هیچ کسی بە دوستیمان صدمە بزند. {این پاراگراف از وبلاگ “روانگە” استاد حسن قاضی برگرفتەشدەاست.}
این بدین معناست کە شیوەی نگرش کورد بر مبنای همزیستی مسالمت‌آمیز با دیگران است. حال جای تعجب است کە امروز در اینجا و آنجا صداهایی بەگوش می‌رسند کە می‌گوید کورد باید با حاکمیت مرکز مشکلاتش را حل کند، با این وصف این واقعیت را در نظر نگرفتە کە کورد در قرن گذشتە بە همە چیز راضی بودەاست: بە حکم ذاتی، خودمختاری، فیدرالی و حتی ابتدایی‌ترین حقوق خود! مخاطب کورد همیشە حاکمیت بودە و این حاکمیت بودە کە کورد را بەهیچ انگاشتە و کورد مشارکت سیاسی بە معنای واقعی آن در حاکمیت نداشتەاست؛ این واقعیت حداقل در کوردستان ایران طی چندین دهەی گذشتە مشهود بودەاست.
در ادبیات سیاسی جنبش ملی این موئلفەها همگی ثمرەی اخلاق‌مداری این جنبش هستند، بطور مثال: اعتراف بە اشتباهات، احترام بە طرف مقابل، مسئولیت‌پذیر بودن، انتقاد از خود، احترام بە حقوق دیگران، استقلال در تصمیم‌گیری و… جالب است کە دکتر قاسملوهموارە مشغول تکرار کردن این موئلفەها برای داستان این جنبش است تا بتواند بطور کامل مقولەی اخلاق را بسان بستر گفتمان ملی بقبولاند. لذا می‌گوید” ما بی اصولی و هتاکی در سیاست را رد می‌کنیم، برای استقرار اخلاق در سیاست می‌کوشیم و نخستین حزب ایرانی بودیم کە اخلاق را وارد سیاست کردیم!
شهید دکتر قاسملو می‌کوشید بستر این گفتمان، بستر این جنبش اخلاق باشد و بر این باور بود کە این بزرگترین سرمایەی اجتماعی است و رمز ماندگاری حزبش را در آن می‌دید.
می‌توان گفت آنچە در کلیدواژەهای این گفتمان جنبش ملی مشهود است برای نمونە همانند هویت ملی، در واقع بەنوعی احترام بە شخصیت افراد ملتی است کە در طول تاریخ، حاکمیت در تلاش امحای هویتش و حتی محو فیزیکی‌اش بودەاست. بنابراین این احترام دقیقأ در خانەی اخلاق جای می‌گیرد؛ یعنی این گفتمان در درون خود اخلاق‌مدار و حامل ارزش‌های اخلاقی است.
لذا این موئلفە و اصطلاحاتی کە بە بحث گذاشتە شد و در واقع از گفتمان ملی برگرفتیم، بر اساس مراحل گوناگون زمانی و شرایط سیاسی_ اجتماعی کوردستان و ایران حزب دموکرات حامل آن بودەاست. بعضی وقت‌ها این اصطلاحات در گفتمان سیاسی این حزب تبلور یافتە و یا از زبان رهبران این حزب نقل شدە و دست آخر بە بستر کلیدواژگان این گفتمان تبدیل شدەاند. اهمیت این مقولات در آن است کە اگر بطور مثال با گفتمان دوران پهلوی و جمهوری اسلامی مقایسە کنیم کە گفتمانی هژمونی‌طلب، متهاجم و بی‌اخلاق هستند، دقیقأ برخلاف آن گفتمان جنبش ملی کورد گفتمان مقاومت، مردمی و اخلاق‌مدار است. این گفتمانی کە حزب دموکرات کوردستان ایجاد کردە از ابتدای تأسیس جمهوری کوردستان تا کنون، اخلاق‌مدارترین گفتمان حتی در مقایسە با گفتمان دیگر ملت‌های تحت ستم خاورمیانە بودەاست.
