سازمان عفو بین‌الملل با ارائه گزارشی تحقیقی هشدار داد مقام‌های جمهوری اسلامی با ممانعت عامدانه از دسترسی زندانیان بیمار به مراقبت‌های حیاتی در حال ارتکاب نقض تکاندهنده حق حیات هستند.
در گزارش ۱۰۸ صفحه‌ای عفو بین‌الملل که روز سه‌شنبه ۲۳ فروردین منتشر شد، جزییات مرگ ۹۶ نفر در زندان‌های ایران طی دوازده سال اخیر بررسی شده است.
این گزارش که با عنوان در اتاق انتظار مرگ: “مرگ‌های در پی محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران» منتشر شده، تاکید می‌کند تعداد واقعی این گونه مرگ‌ها در زندان‌های ایران احتمالا بسیار بیشتر است.”
این گزارش با ارائه مستنداتی هشدار داده است مقامات زندان‌ها با ممانعت از اعزام، یا تاخیر در انتقال اورژانسی زندانیان به بیمارستان، در مرگ آنها نقش دارند یا مسبب اصلی این مرگ‌ها هستند. به گفته دیانا الطحاوی، معاون خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، “بی‌اعتنایی وحشتناک مقامات ایران به جان انسان‌ها عملا زندان‌های ایران را به اتاق انتظار مرگ برای زندانیان بیمار تبدیل کرده است و موجب شده است که بیماری‌های به طور معمول قابل درمان به طور اسفباری به مرگ ختم شوند.”
او همچنین این اقدام را “سلب خودسرانه حق حیات” خواند که “در قوانین بین‌المللی یکی از موارد نقض شدید حقوق بشر است.”
عفو بین‌الملل با اشاره به “زندگی‌های کوتاه شده” در زندان‌های ایران، گزارش داده در اکثر قریب به اتفاق موارد ثبت‌شده، زندانیان فوت شده جوان یا میانسال بوده‌اند؛ ۲۳ نفر بین ۱۹ تا ۳۹ سال و ۲۶ نفر بین ۴۰ تا ۵۹ سال داشته‌اند.
در این گزارش همچنین ذکر شده است از بین ۹۶ موردی که بررسی شده‌اند، ۶۴ زندانی در داخل زندان جان باخته‌اند؛ “از این میان، بسیاری در بند خود درگذشته‌اند که معنایش این است آنها در ساعات پایانی حیات حتی تحت مراقبت‌های اولیه پزشکی قرار نگرفته‌اند.”
عفو بین‌الملل همچنین تصریح کرده است زندان‌های حاوی “اقلیت‌های ستمدیده” میزان بیشتری از این مرگ‌ها در آنها اتفاق افتاده است؛ از ۹۶ مرگ ثبت‌شده، ۲۲ مورد در زندان ارومیه “جایی که اکثر زندانیان از اقلیت‌های کرد و ترک آذربایجان تشکیل شده‌اند” روی داده و ۱۳ مورد مرگ نیز در زندان مرکزی زاهدان، محل حبس زندانیان اکثرا متعلق به اقلیت محروم بلوچ، اتفاق افتاده است.مرگ زندانیان بر اثر محرومیت از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی در حالی در زندان‌های ایران روی می‌دهد که علت نیاز برخی از آنان به خدمات پزشکی “صدمات جبران‌ناپذیر” بوده که به آنها هنگام دستگیری یا حین حبس وارد شده است. نهادهای حقوق بشری پیش از این نیز همواره به ممانعت عمدی مقام‌های جمهوری اسلامی از دسترسی زندانیان به خدمات پزشکی اشاره کرده و آنها را نقض شدید حقوق بشر خوانده‌اند.
بکتاش آبتین، شاعر نویسنده و مستندساز، پس از ابتلا به کرونا در زندان و در پی تعلل مقام‌های زندان، سرانجام در ۱۸ دی ۱۴۰۰ درگذشت. بهنام محجوبی، درویش زندانی، نیز با اینکه پزشکان هشدار داده بودند او به دلیل بیماری امکان تحمل حبس ندارد، مدت‌ها زندانی بود و پس از اغما به علت مسمومیت دارویی در زندان، سرانجام اسفند ۹۹ در بیمارستان جان باخت. با این حال در گزارش جدید عفو بین‌الملل به موارد کمتر رسانه‌ای شده نیز اشاره شده است.
از جمله در این گزارش به نادر علیزهی اشاره شده است؛ جوانی که در آبان ۹۶ رییس درمانگاه زندان مرکزی زاهدان او را به “تمارض” متهم کرد و او در ۲۲ سالگی جان باخت.همچنین در این گزارش به عبدالواحد گمشادزهی، جوان ۱۹ ساله‌ای که در اردیبهشت ۹۵ در زندان مرکزی زاهدان درگذشت، نیز اشاره شده است. او در زمان دستگیری کودک بود و “بر اثر بی‌اعتنایی به لخته شدن خون در مغزش که ناشی از ضرب و شتم در جریان دستگیری و یا بازجویی‌های دو سال پیش بود جان باخت.”
گزارش جدید عفو بین‌الملل فقط به مرگ‌های بر اثر عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی می‌پردازد؛ مرگ‌های ناشی از شکنجه، استفاده از سلاح گرم یا سایر بدرفتاری‌ها با زندانیان در ایران در گزارش قبلی این سازمان مورد بررسی قرار گرفته بود.
