استقلال سیاسی به معنی تصمیم‌گیری‌ها و اقداماتی است که یک حزب یا دولت در چارچوب منافع حزب و ملتش، علی‌رغم موانع و خطراتی کە بر سر راه‌ش موجود است، انجام می‌دهد.
امروز در عرصەی سیاست جهان ، گروه‌ها، جنبش‌ها و دولت‌ها تلاش می‌کنند تا اهداف کوتاه و بلند مدت خود را به روش‌های مختلف و توسط احزاب دیگر بە پیش برند تا به خود و مسیرشان آسیبی نرسد. در قالب چنین تفکری برای اینکە حزب یا جنبشی بتواند تصمیمات مستقلی بگیرد، لازم است کە بەجز عبور از ترس‌ها و موانعی کە بر سر راه قرار دارد، بتواند از منظر سیاسی و جهان‌بینی توانایی تحلیل رویدادها و پیش‌آمدها را در سطح بالایی داشتە باشد تا اینکە تحت تاثیر حزب، جنبش و شخصیت‌های دیگر قرار نگيرد. در تاریخ حزب ما هم دکتر قاسملو به عنوان معمار استقلال حزب شناخته می شود و این نیز به خاطر ویژگی‌های شخصی است که دکتر قاسملو در شجاعت تصمیم‌گیری و شناخت منافع ملت‌مان از یک سو و خواندن برنامه‌های دشمنان از سوی دیگر داشت.
پس از پایان جمهوری کوردستان، تشکیلات حزب منحل شد، اما عشق مردم به جمهوری کوردستان و میل به احقاق حقوق مردم کوردستان در جای خود باقی ماند و گروهی از جوانان خون گرم کە یکی از آنها عبدالرحمن قاسملو بود، با کمک حزب تودە شروع به سازماندهی جوانان کوردستان کردند. در واقع این سازماندهی‌ها تبدیل بە بخشی از سازماندهی‌های حزب تودە در کوردستان می‌شدند، اما به نام حزب دموکرات، برای همین هم هر وقت یکی از اعضای حزب بە تهران می‌رفت با حزب تودە ارتباط بر قرار می‌کرد و وظایف خود را در تهران به عنوان عضوی از حزب تودە انجام داد. بە همین صورت هرگاە یکی از اعضای حزب تودە به کوردستان می‌آمد وظایفش همانند عضوی از حزب دموکرات تعیین می‌شد. خود دکتر قاسملو نیز کادر حزب تودە بود. این روند بەهمین شیوە پیش رفت تا اینکه، در سال ۱۳۳۴ در یک گردهمایی گسترده حزبی در منطقه کوتران مهاباد که نام کنفرانس یکم را هم بر آن نهادند، با ابتکارعمل و پیشنهاد شهید دکترقاسملو، بە بهانەی فضای پلیس‌زدە حزب تودە تصمیم گرفتە شد کە از آن تاریخ بە بعد کارهای تشکیلاتی جدا از چارچوب تشکیلاتی حزب تودە انجام شود، که از این رویداد بە عنوان سنگ‌بنای استقلال سیاسی حزب دموکرات یاد می‌شود.
در دو مرحله تاریخی دیگر نیز حزب به دلیل ضعف سطح سیاسی رهبری و عدم درک شرایط عینی آن زمان تحت کنترل احزاب و جریان‌های سیاسی دیگر قرار گرفته است و در این راستا وحدت و پیشرفت مبارزاتی حزب و مردم ما به شدت آسیب دیده است. احمد توفیق (عبدالله اسحاقی) در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۳ بە بهانە جدایی ناپذیری و تعلقات دوستانە و تفکرات بستە، خود و حزب دموکرات کوردستان را زیر پرچم انقلاب کوردستان عراق قرار داد تا جایی کە هیچ فرصتی را برای عرض‌اندام بە عنوان یک حزب دموکراتیک با ویژگی‌های مستقل‌خواهانە خود باقی نگذاشت. به شکلی که نە صحبتی از انتشار مجله حزبی باقی ماند و نه چیزی به نام تشکیلات و… . .به این ترتیب کار حزب در آن زمان انجام‌دادن امورات شورش ایلول آن هم در پایین‌ترین سطح خود بود.
در همان مرحلە دکتر قاسملو از سال ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۹ از حزب کنار گذاشتە می‌شود و همانطور که خود اشارە کردە است در آن سا‌‌ل‌ها از وضعیت حزب دموکرات آگاهی اندکی داشتە است. در سال ۱۳٤۹ هنگامی که دکتر قاسملو به جنوب کوردستان بازگشت، با کمک تعدادی از رهبران وقت، اعضای پراکنده صفوف حزب را جمع کرد و با نوشتن برنامه و اساسنامە، راه‌اندازی کلاس‌های کادر و برگزاری کنفرانس سوم، خون تازەای را در رگهای حزب بە جریان درآورد. در روابط خود با حزب دموکرات و بارزانی نوعی تعادل را بەعنوان رابطه بین دو حزب تشکیل می‌دهند و بە این صورت حزب بە مسیر واقعی خود باز می‌گردد.
پس از پیروزی انقلاب مردم ایران، هنگامی که حزب هر چند دیر به کشور باز می‌گردد و مردم را در صفوف خود سازماندهی می‌کند، با توجه به پیشینه تاریخی خود و داشتن رهبری سیاسی تا حدودی با تجربه و در راس آن، چهره‌ی منحصر به‌فردی مانند دکتر قاسملو توانست در مدت کوتاهی صدها هزار عضو، کادر، پیشمرگە و هوادار را در صفوف خود گردآورد و به نیرویی تبدیل شود که دوست و دشمن برایش حساب باز کنند. درست در این زمان با دسیسەی مشترک حزب تودە و رژیم اسلامی و با تشویق برخی از رهبران حزب و با بیان این نظریه که این مرحله، مرحلەی مبارزه با امپریالیسم است و همەی نیروها باید بە مقابلە با امپریالیسم بپرادازند و چون رژیم اسلامی یک نیروی ضد امپریالیستی است باید بە جبهەی آنها پیوست.
در چارچوب این تفسیر، حزب تودە ایران به دلیل برخی شعارهای بی‌محتوای خمینی علیه آمریکا، او و رژیمش را علیه امپریالیسم می‌دانستند و خواستار آن شدند که حزب از مبارزه دست بکشد و تسلیم رژیم اسلامی شود، که توسط بیشتر اعضای رهبری، کادرها، پیشمرگەها و مردم کردستان رد شد. متاسفانه دسیسەی رژیم جنایتکار و حزب تودە باعث شد کە گروهی از اعضای رهبری حزب معروف به “گروه هفت نفر”ـە را به همراه تعدادی از کادر و پیشمرگەها را از حزب جدا کند، که بعدها این افراد خود را “پیروان کنگره چهار” نامیدند. آنها پس از تسلیم شدن و به بهانه مبارزه با امپریالیسم، هیچ جاسوسی و دشمنی باقی‌نماند کە علیه حزب دموکرات انجام ندهند. چند ماه پس از جدایی گروە هفت نفره، ضعف و اشتباه تفسیرهای حزب تودە و گروه هفت نفرە نیز در مورد محتوای رژیم اسلامی برای همە عیان گشت و تئوریسین‌هایشان احسان طبری، نورالدین کیانوری، علی گلاویژ و… مورد خشونیت و سرکوب جلادان رژیم قرار گرفتن و سپس مجبور بە اعتراف تلویزیونی بە منظور انکار گذشتەشان شدند کە بعدا علی گلاویژ در زندان اعدام شد و طبری و کیانوری نیز از صحنەی سیاست بر کنار شدند.
هدف این است کە بدانیم در هر دو مرحلە آسیب‌های وارد آمدە به جنبش کورد نشات‌گرفتە از ضعف در خوانش و تفسیر شرایط عینی و ذهنی آن زمان جامعە ایران و کوردستان بود و همچنین عدم‌شناختن محتوای کهنەپرستانەی رژیم اسلامی از یک سو و از سوی دیگر اهمیت نداشتن منافع ملی برای گروه هفت نفره و حزب تودە بود. آنها قصد راضی نگەداشتن رژیم اسلامی را داشتن و اتحاد جماهیر شوروی هم که در آن زمان کیسەای برای دوستی خود با رژیم اسلامی دوختە بود باید خشنود می‌ماند.
در مقابل دو جریانی که به طور خلاصه در مورد آن بحث کردیم، حزب دموکرات واقعیی هم وجود دارد کە از میل و ارادە مردم سرچشمە می‌گیرد، که خوانش مناسبی از وقایع داشتە و سیاست اساسی‌اش به نفع مردم بود و رهبری این جنبش را هم دکتر عبدالرحمن قاسملو بر عهدە داشت.
در مورد استقلال در تصمیم‌گیری در حزب دموکرات و اعتقادات دکتر قاسملو نمونه‌های زیادی وجود دارد که ممکن است بحث کردن در مورد تمامی آنها در این مجال امکان‌پذیر نباشد، اما رابطه حزب دموکرات و دکتر قاسملو با حکومت بعث عراق یکی از دلایل قاطعیت حزب بر اصول و ارزش‌هایش می‌باشد. شیوەی استقرار و تداوم روابط دکتر قاسملو با دولت بعث عراق کە چند دهه ادامە داشت و همزمان بود با جنگ عراق علیه نیروهای انقلابی در کوردستان عراق، هنوز هم مورد علاقه و توجە محققان قرار دارد. پس از سقوط دولت بعث در عراق و انتشار اسناد و شواهد، بسیاری از دشمنان حزب دموکرات بر این باور بودند که صدها مدرک از روابط حزب دموکرات و دولت بعث به دست خواهند آورد و بە خیال باطل خود حزب را با آن برگەها رسوا خواهند کرد، اما در تمامی این اسناد و مدارک و بە شهادت چندین نفر از مسئولان حکومت اقلیم کوردستان که در این باره صحبت کردەاند “محمود عثمان و ملا بختیار به عنوان مثال – حتی یک مدرک دیده نشده که حزب ما دموکرات تصمیمی علیه جنبش کورد در کوردستان عراق یا هر بخش دیگری از کوردستان گرفتە باشد، یا به حساب منافع‌شان کاری کردە باشد. بلکە به گفتەی همین مسئولان صدها مدرک کە نشان از همکاری حزب دموکرات در دوران مبارزه جنوب کوردستان با احزاب این بخش از کوردستان بود بە دست آمد. این افتخار است که در تمام دورانی که حزب با حکومت عراق ارتباط داشت، دیده یا شنیده نشده است که یک کورد در کوردستان عراق توسط یک کورد از شرق کوردستان مورد هجوم قرارگرفتە و زخمی یا شهید شود. دلیل این امر هم ناشی از ایده‌ها و ارزش‌های فکری دکتر قاسملو است که معتقد بود سیاستی که ما “به عنوان یک حزب” اتخاذ کردەایم، حتی اگر اشتباه باشد، مادام کە تصمیم خودمان بودە است با ارزش است. چرا که معتقدیم هیچکس به اندازه خودمان از واقعیات جامعه کردستان آگاە نیست. پس کسی اجازه ندارد از طرف ما تصمیم بگیرد. حتی اگر این طرف یک کشور باشد یا یکی از گروەهای دوست ما.
این بحث می‌تواند بسیار طولانی گردد، اما بە آوردن یک نمونە دیگر اکتفا خواهیم کرد. در حالی که رهبری حزب دموکرات روابط خوبی با دولت بعث عراق برقرار کرده بود، از سوی حکومت بعث تلاش‌هایی برای ترور مرحوم ملا مصطفی بارزانی انجام شد. حزب دموکرات کردستان در بیانیه ای که در ۱۰ مهر ۱۳۵۰ به امضای کمیته مرکزی رسید، این اقدام تروریستی را به شدت محکوم کرد.
مشهورترین سخن دکتر قاسملو در مورد استقلال سیاسی این است که: ” اگر روزی مجبور به انتخاب بین استقلال سیاسی و دوستی بشویم بدون شک استقلال سیاسی را انتخاب خواهیم کرد.” نوشته‌ام را با سخنی از بیانات دکتر قاسملو به پایان می‌رسانم کە می‌فرمودند: “حزب دموکرات حزبی مستقل است و استقلالی کە دارد برایش از همه چیز مهم‌تر است، کاری را که به نفع خود و مردمش باشد انجام خواهد داد و هیچ شخص و جناحی نمی‌تواند اراده‌اش را به حزب دموکرات تحمیل کند، نباید فراموش کنیم که استقلال سیاسی و توانایی تصمیم‌گیری برای ما سرمایەی بزرگی است.”
